بررسي و دسته‌بندي معنايي اجزاي كلام زبان فارسي برپايۀ نظريۀ ليبر

The semantic study and classification of Persian parts of speech based on Lieber’s theory

ليبر براي دسته ­بندي عناصر واژي هفت ذرۀ معنايي («ماده»، «پويا»، «وجرا» (وضع/ جايگاه رويدادي استنباطي)، «مكان»، «مقيد»، «ساختمند» و «درجه‌پذير») و يك اصل به نام اصل هم‌نمايگي ارائه كرده ­است. در اين نظريه هر عنصر واژي يك اسكلت معنايي (مركب از يك/ چند مؤلفۀ معنايي و يك/ چند موضوع) و يك بدنۀ معنايي (مجموعۀ اطلاعات گويشور دربارۀ آن عنصر واژي) دارد. اصل هم‌نمايگي موضوع­ هاي عناصر را به هم گره­ مي­زند و عنصري مركب يا اشتقاق به ­دست ­مي­دهد. هدف اين پژوهش بررسي و دسته­ بندي اجزاي كلام زبان فارسي برپايۀ نظريۀ معنايي ليبر است. اين پژوهش به پيروي از ليبر برپايۀ مؤلفه ­هاي «ماده» و «پويا» مقولۀ معنايي ماده/ شيء/ جوهر در زبان فارسي را به چهار گروه و برپايۀ مؤلفه­ هاي «پويا»، «وجرا» و «مكان» مقولۀ معنايي موقعيت را به شش گروه و برپايۀ مؤلفه­ هاي «وجرا» و «مكان» مقولۀ معنايي روابط را به چهار گروه دسته­ بندي ­مي­كند. نتايج پژوهش نشان ­مي­دهد كه در زبان فارسي نيز مقولات نحويِ متفاوت، براي نمونه، فعل و حرف اضافه يا اسم و فعل داراي مؤلفه ­هاي معنايي مشترك هستند و دسته­بندي معنايي نظريۀ ليبر را تأييد­ مي‌كنند.

To classify lexical items, Lieber (2004, 2009) proposes seven semantic features,i.e., (»material«, »dynamic«, »IEPS = inferable eventual position or state«, »Loc = Location«, »B = Bounded«, »CI = Composed of Individuals« and a principle called »Co-indexation Principle«. In this theory, each lexical item has one semantic skeleton (composed of one/more primitives and one/more arguments) and a semantic body (composed of encyclopedic knowledge of the speaker about the lexical item). Co-indexation is a device to tie together the arguments of the parts of the compound or derived items. The purpose of this study was to study and classify the Persian parts of speech based on Lieber’s semantic theory. Following Lieber, this research, based on the »material« and» dynamic« features, classifies the semantic category of Substance/ Thing/Essence in Persian into four sub-categories, based on »dynamic«, »IEPS« and» Loc« features classifies the semantic category of Situations into six sub-categories and based on »IEPS «and »Loc« features, classifies the semantic category of Relations into four sub-categories. The results of the study on Persian showed that various syntactic categories e.g. verbs and prepositions or verbs and nouns have common semantic features, as well and this outcome supports Lieber’s semantic classification