ظرفيت هاي ژئوپليتيكي منطقه ي قفقاز در سياست خارجي ايران (نمونه ي موردي: خزر و فراخزر)

Geopolitical potentialities of central Asia Region for Iran's Foreign Policy

منطقه ي قفقاز با وجود برخورداري از توانش هاي فراوان فضايي سياسي، يكي از خلاءهاي ژئوپليتيكي در سياست خارجي ايران به شمار مي رود. منطقه ي خزر تا پيش از فروپاشي شوروي از اهميت چنداني برخوردار نبود، اما در يك دهه ي گذشته، كشف منابع جديد انرژي و اهميت يافتن دسترسي ژئوپليتيكي آن كه در مسير اروپا آسيا و به ويژه خاورميانه قرار دارد، توجه فزاينده ي كشورهاي غرب و روسيه را به اين منطقه برانگيخت. منطقه ي فراخزر كه در زمان اتحاد جماهير شوروي به بخش هاي شرقي درياي خزر اطلاق مي شد و پس از فروپاشي شوروي به قلمروهاي غربي خزر نيز تعميم داده مي شود، نگاه بازيگران قدرتمند را به خود جلب كرده است. نقش خزر و فراخزر در قدرت و هژموني كشورها، ايجاب مي كند كه ايران نيز براي گسترش دامنه ي نفوذ خود در اين فضا برنامه ريزي كند. ايران از ميان همه ي كشورهاي منطقه اي و فرامنطقه اي و به ويژه در مقايسه با روسيه، داراي مزيتها و توانمندي هاي هژمونيك مساعدتري است. پژوهش حاضر با روش توصيفي- تحليلي، به طرح اين فرضيه مي پردازد كه ايران مي۔ تواند با تكيه بر ظرفيت هاي ژئوپليتيك خود، به كسب ژرفاي ژئواستراتژيك در خزر و فراخزر نائل آيد و «بار هژمونيك» به سياست خارجي خود بخشد. نتايج نشان مي دهد كه ايران با تكيه بر ظرفيت هاي ژئوكالچر (فرهنگ، زبان، ايدئولوژي و قلمرو تاريخي) و ژئواكونومي (انرژي و اقتصاد) در سياست خارجي خود، مي تواند هژموني خود را در اين منطقه تعميق بخشد.

This research is a qualitative-applicative research. The method used in this paper is descriptive-analytical. Required information has been collected through library resources, including books, magazine articles, newspapers, Internet, etc. During the lifetime of the Soviet Union, the great powers were limited in the Caspian region. Caspian was only under the influence of Soviet, due to Soviet dominance to the large part of the Caspian Sea and unwillingness of United States of America to conflicts With Soviet and in the other side, the recognition of superpowers spheres of influence by each other. At a Geostrategic view, Caspian region is an area with significant events on the axes of Central Asia, the Caucasus and India. Iran as an important country in the region has a special geopolitical potentialities. Iran in comparison with the other countries mentioned and especially Russia can obtain hegemony and penetration in the Caspian and Trans-Caspian region. At present, Russia is the major power in the Caspian and Trans-Caspian region. Iran Geopolitical potentialities include significant and definitive aspects in culture, linguistic, strategy, history and energy. Therefore, Iranian foreign policy should act in order to find out the spheres of influence at the countries of the region. Iran, among all the countries of the region has a more prominent geopolitical weight and potentiality that can penetrate even more than Russia in the Caspian and Trans-Caspian region, however in the long term.