پهنه بندي تاريخ هاي كاشت و برداشت و طول مراحل رشد گندم ديم بر اساس داده هاي بارش و دما در استان گلستان

Zoning of planting and harvesting dates and length of growth stages of rainfed wheat based on precipitation and temperature data in Golestan province

به منظور پهنه ­بندي تاريخ­ هاي كاشت و برداشت و طول مراحل رشد گندم ديم در استان گلستان از داده ­هاي دماي كمينه و بيشينه و بارش روزانه 30 ايستگاه هواشناسي در دوره آماري مشترك 1394-1370 استفاده شد. با توجه به وابستگي كشت ديم به پارامترهاي اقليمي، نقشه هاي پهنه ­بندي بر اساس سطح احتمال وقوع 75 درصد تهيه شد. تاريخ كاشت بر اساس وقوع اولين بارش برابر و بيشتر از 25 ميلي­متر طي يك دوره 10 روزه متوالي در ماه آذر و طول مراحل رشد بر اساس مفهوم درجه- روز رشد انتخاب گرديد. به منظور بررسي صحت نتايج و اعتبارسنجي آن، نقشه ­هاي پهنه ­بندي با يافته ­هاي پژوهش ­هاي مختلفي كه در مقياس مزرعه در استان گلستان انجام شده بود، مقايسه شد. نتايج نشان داد كه بيشترين فراواني و ميانگين وزني تاريخ كاشت گندم ديم در مناطق مختلف استان به ترتيب در فاصله 16 تا 25 و 21 آذر و تاريخ برداشت به ترتيب در فاصله 21 تا 31 و 26 خرداد مي­باشد. طول دوره كاشت تا سبز شدن بين 34 تا 89 روز با ميانگين وزني 47 روز، طول دوره سبز شدن تا گلدهي بين 106 تا 147 روز با ميانگين وزني 122 روز، طول دوره گلدهي تا رسيدگي بين 31 تا 68 روز با ميانگين وزني آن 37 و طول دوره رشد (كاشت تا رسيدگي) بين 170 تا 244 روز با ميانگين وزني 187 روز به دست آمد. با توجه به وقوع بيشتر و زودتر بارش ­هاي پائيزه و فرا رسيدن دوره سرما در نيمه جنوبي و ارتفاعات استان در مقايسه با مناطق دشتي شمال استان، تاريخ كاشت زودتر و تاريخ برداشت ديرتر در نيمه جنوبي نسبت به نيمه شمالي منطقي به نظر مي­رسد. صحت ­سنجي نتايج اين پژوهش با يافته ­هاي پژوهش ­هاي زراعي در مقياس مزرعه نشان داد كه نقشه ­هاي پهنه ­بندي تهيه شده از دقت مناسبي برخوردار مي­باشد.

In order to zoning of planting and harvesting dates and the length of growth stages of rainfed wheat in Golestan province, daily data of maximum and minimum temperatures and precipitation of 30 meteorological stations were used during the statistical period of 1991-2015. Due to the dependence of rainfed cultivation on the meteorological parameters, zoning maps were produced based on the probability level of 75%. Planting date and length of growth stages were determined based on the occurrence of the first precipitation equal to or more than 25 mm during a 10- day period in December and concept of Growing Degree-Days (GDD), respectively. To verify and check the validity of the results, zoning maps were compared with the various research findings obtained from farm-scale studies in Golestan province. Results showed that the highest frequency (area) and weighted average of rainfed wheat planting date in different regions were between 7th to 16th and 12th of December and for harvesting date were between 11th to 21th and 16th of June, respectively. Time duration of planting to emergence was between 34 to 89 days with a weighted average of 47 days, emergence to flowering was between 106 to 147 days with a weighted average of 122 days, flowering to maturity was between 31 to 68 days with a weighted average of 37 days and planting to maturity (total growing season) was between 170 to 244 days with a weighted average of 187 days. Regarding the occurrence of more and earlier precipitation and early appearance of cold season in the southern half and highlands of province compared to the northern plain areas, earlier planting and later harvesting dates in the southern half seem reasonable. Verification of these results with the findings of farm scale research showed that the prepared zoning maps had a good accuracy.