بررسي ريشه‌زائي دورگ هاي بين گونه‌اي صنوبر (Populus alba x P. euphratica) از طريق كشت مريستم

Investigation of rooting ability of poplar interspecific hybrids (Populus alba x P. euphratica) through apical meristem culture

سابقه و هدف: گونه‌هاي مختلف صنوبر اهميت زيادي در زراعت چوب پيدا كرده‌اند و دورگ‌هاي بين گونه‌هاي مختلف اميد به افزايش توليد چوب را در كشور را افزايش داده‎اند. به‎همين دليل تلاش‌هاي زيادي در دورگ‌گيري بين گونه‌هاي مختلف اين جنس صورت گرفته است تا ضمن گسترش اساس ژنتيكي آنها، از همه قابليت‌هاي موجود در آنها استفاده شود و دامنه اكولوژيك آنها را نيز افزايش دهد. دورگ‌هاي بين گونه‌اي ضمن ايجاد تنوع ژنتيكي جديد، تفاوت‌هاي زيادي نيز با گونه‌هاي والديني از خود نشان مي‌دهند كه در مواردي منشأ ايجاد ارقام پرمحصول هستند. اين تحقيق در پي مطالعه تفاوت بين دورگ‌هاي جديد بين گونه‌هاي پده (Populus euphratica) به‌عنوان والد پدري و كبوده (P. alba,) به‌عنوان والد مادري از نظر قدرت ريشه‌زائي است تا در صورت امكان به‎عنوان معياري در گزينش ژنوتيپ‌هاي جديد به‎كار گرفته شود. مواد و روش‌ها: تكثير رويشي سه دورگ جديد به‎روش كشت جوانه انتهائي انجام شد. ابتدا جوانه‌هاي فعال و در حال رويش از شاخه برداشت شده و پس از قطع برگ‌هاي جانبي جوانه‌هاي انتهايي، با استفاده از محلول 20% هيپوكلريت سديم سترون شدند. يك تا دو ميلي‎متر از جوانه‌هاي انتهايي در حال رشد جدا شده و بر روي محيط كشت MS با نصف مقادير نيترات و تركيب هورموني IBA به‎ميزان ۰/۰۱ ميلي‎گرم در ليتر و BA به‎ميزان ۰/۵ ميلي‎گرم در ليتر قرار گرفتند. نمونه‎ها پس از استقرار براي تكثير به محيط كشت DKW با تركيب هورموني ۰/۵ ميلي‌گرم در ليتر BAP، ۰/۵ ميلي‌گرم در ليتر 2iP و ۰/۰۵ ميلي‌گرم درليتر IBA منتقل شده و در اتاق رشد در شرايط نوري 16 ساعت نور و 8 ساعت تاريكي قرار داده شدند. پس از تكثير، نمونه‌ها به‎دو محيط ريشه‌زائي DKW و ACM منتقل شدند و در پايان صفت‎هاي مرتبط با ريشه مطالعه و در قالب طرح آماري فاكتوريل تجزيه و تحليل شدند. يافته‌ها: دورگ‌هاي مورد مطالعه از نظر شادابي، طول شاخه و قدرت ريشه‎زائي اختلاف معني‌داري در سطح 1% از خود نشان دادند. به‎نحوي كه يكي از دورگ‌ها حتي در مرحله تكثير و پر‌آوري هم به‎ميزان زيادي ريشه توليد كرد. اين دورگ در مرحله ريشه‌زائي نيز متفاوت از ساير دورگ‌ها ظاهر شد و ضمن توليد ريشه زياد از نظر طول شاخساره‌هاي توليدي نيز برتر از ساير دورگ‌ها بود. نتيجه‌گيري: دورگ‌هاي مورد مطالعه از نظر ويژگي‌هاي رويشي از جمله توان ريشه‌دهي و طول شاخساره در تكثير از طريق كشت مريستم به‎خوبي از هم متمايز شدند. از اين تفاوت‌ها و تنوعي كه در بين دورگ‌ها به‌ويژه در قدرت ريشه‌زائي مشاهده شد مي‌توان در انتخاب كلن‌هاي برتري كه در تكثير رويشي هم سهولت ويژ‌ه‌اي دارند كمك گرفت.

Background and objectives: Much attention being paid on silviculture of different Populus species and their inter-specific hybrids have increased hopes for wood yield increments in Iran. For the mentioned reason much efforts have been done on hybridization between various Populus species in order to broaden their genetic basis, as well as utilizing their entire potentials and extending their ecologic zones. However, experiences of researchers have shown that produced hybrids have increased new genetic variability, as well as differences with their parental species, by which new high yielding cultivars were introduced. This research was performed in order to quantify possible differences between new inter-specific hybrids between Populus alba as female parent and P. euphratica as the male parent based on their rooting capability to be introduced as criteria for selecting new high yielding poplar genotypes. Materials and methods: Producing a number of inter-specific hybrids between two poplar species, Populus euphratica and P. alba, vegetative propagation of three of the best hybrids through apical meristem culture was performed. First active vegetative buds were harvested and surface sterilized by dipping in 20% sodium hypochlorite for five minutes. Then one to two mm of the apical tips was inoculated on half-MS medium containing IBA and BA of 0.01 and 0.5 mg/l respectively. The explants were maintained in growth chamber at 24 ±1°C and 16/8 hr photoperiod for 60 days. DKW containing 0.5 mg/l of BAP, 0.5 mg/l of 2iP and 0.5 mg/l IBA was used as the proliferation medium. Propagated shoots were inoculated on two rooting media, DKW and ACM. Data were recorded on characteristics such as freshness, number and length of shoots and roots on rooted plantlets and analyzed based on a factorial experimental model. Results: The studied hybrids were significantly different based on freshness, stem length and rooting ability, in such a way that one of the hybrids even highly rooted at proliferation stage. The hybrid was strongly different with others studied hybrids at rooting stage by producing much more roots than others as well as producing longer shoots. Conclusion: The studied hybrids differentiated significantly by meristem culture based on vegetative characteristics such as rooting ability and shoot length. Superior hybrids with specific rooting ability may be selected based on the observed differences between the studied genotypes.