بازكاوي جايگاه منطقه الفراغ در نظام سازي فقهي با تأكيد بر آراء شهيد صدر

Reviewing the Position of Manṭaqat al-Farāq (gap district) in Systematization of Jurisprudential Legal System (with emphasis on martyr Sadr’s Views)

امكان نظام­ سازي بر اساس فقه هرچند مورد ترديد برخي قرار گرفته است اما اگر فقيه با نگاهي كل نگر و جامع به احكام فقهي بنگرد مي ­تواند شاهد نظمي معين در ميان احكام باشد. بر اين اساس مجتهد بايد در پس مفردات احكام فقهي به دنبال كشف آن نظام منسجمي باشد كه پاسخگوي نيازهاي بشر در عرصه ­هاي گوناگون حيات اجتماعي است. اين قسمت كه عناصر ثابتي را شامل است در صورتي مي ­تواند نقش خود را به خوبي ايفا كند كه عنصر انعطاف را در كنار ثابتات لحاظ كند. منطقه الفراغ كه توسط ولي امر پر مي­ شود، تضمين‌كننده پاسخگويي به اقتضاءات تاريخي و اجتماعي است كه در هر زماني ممكن است وجود داشته باشد و بدين ترتيب فقه، يك نظام كامل را كه مي‌تواند قدرت عرضه اندام در برابر هر نوع نگرش غيرديني داشته باشد، ارائه مي‌كند. تبيين چيستي و محدوده منطقه الفراغ هر چند در آثار شهيد صدر مورد اشاره قرار گرفته­ است امّا اين تببين قابل نقد است. نگارندگان با توجه به دو حوزه منصوص و غيرمنصوص از موضوعات به تبيين جايگاه حقيقي منطقه الفراغ پرداخته­ اند و ديدگاهي نو در اين زمينه ارائه كرده ­اند.

The possibility of systemization based on jurisprudence is somewhat doubtful, but a jurist, with a comprehensive view of jurisprudential rulings, can see a certain order among the judgments. Accordingly, a jurist must follow the jurisprudential rulings in search of the discovery of a system that fulfills the needs of mankind in various fields of social life. This section, which contains fixed elements, can play its role well if it considers the element of flexibility alongside the fixed constants. The manṭagat al-farāq, which is filled up by the ruler, ensures the historical and social needs that may exist at any time. In this way, jurisprudence provides a complete system that can withstand any non-religious attitude. Although mentioned in the works of Martyr Sadr, the explanation of the nature and extent of the manṭagat al-farāq is criticizable. The authors in this essay, with regard to the two domains of authoritative and non-authoritative subjects, have explained the true position of the manṭagat al-farāq and presented a new perspective on this issue.