رويكردي تحليلي به تاثير كالبد شهر بر فرهنگ با تاكيد بر بافت شهري(مطالعه موردي: شهر قزوين)

فرهنگ به عنوان مفهومي پويا همواره تحت تاثير عوامل گوناگون قرار داشته و عناصر شكل دهنده آن بر اثر مولفه هاي گوناگون در حال تغيير هستند. در جوامع كنوني، تغييرات فرهنگي به طور واضح به چشم مي آيد و عوامل موثر بر اين تغييرات به موضوعي بحث برانگيز تبديل شده است؛ با توجه به نقش و اهميت دانش شهرسازي در بهبود كيفيت زندگي و ارتقاي فرهنگ شهري، لزوم مطالعه چگونگي تاثير كالبد شهر بر فرهنگ، به روشني ديده مي شود. در اين پژوهش مفهوم «فرهنگ»، به دو بعد مادي و غيرمادي تقسيم شده است؛ به طوري كه دربرگيرنده چهار مولفه «زبان»، «عقايد»، «ارزش ها» و «هنجارها» است. مفهوم «كالبد شهر» نيز به دو بعد «طبيعي» و «مصنوع» تقسيم شد. از طرفي ديگر دسته بندي منوچهر مزيني به عنوان چهارچوب مورد بررسي در نظر گرفته شد كه بدين ترتيب، كالبد شهر در سه مقياس «چهره»، «سيما» و «پيكر» بررسي شد. روش تحقيق، آميخته اي از روش هاي اسنادي و زمينه يابي است؛ با توجه به موضوع تحقيق براي مطالعه تاثير كالبد شهر بر فرهنگ، نمونه موردي به نحوي انتخاب شد كه مولفه هاي كالبد شهر (متغير مستقل) دسته بندي شده و تاثير آن ها بر مولفه هاي فرهنگ (متغير وابسته) سنجيده شود؛ از سوي ديگر با توجه به اين كه فرهنگ به عنوان يك مفهوم پويا از عامل مهم اقتصاد نيز تاثيرپذير است، بنابراين در تهيه پرسشنامه ها دقت شد كه آن ها به لحاظ سطح اقتصادي و درآمد، داراي شرايط تقريباً مشابهي باشند. با انجام آزمون هاي آماري به وسيله نرم افزار SPSS، نتايج ذيل حاصل شد كه عبارتند از كالبد شهر بر روي بيش تر افراد در بافت تاريخي تاثير زياد و خيلي زياد، و بر روي ساكنان در بافت هاي قديمي و مياني تاثير متوسط رو به زياد و در بافت جديد تاثير متوسط رو به كم دارد و از بافت تاريخي به بافت مدرن، از ميزان تاثيرپذيري ارزش ها و هنجارهاي مردم از سيماي شهر كاسته مي شود؛ با حركت از سمت بافت تاريخي به سمت بافت نوساز و مدرن از تاثير بافت محل سكونت بر اعتقادات كاسته شده و كالبد شهر بر عناصر بيروني فرهنگ نظير تغيير سبك زندگي، اخلاقيات و چگونگي عمل به هنجارها و غيره تاثير بيش تري دارد و فقط در طول زمان بر زبان فرهنگ تاثير مي گذارد.

Culture, as a dynamic concept, has always been influenced by several elements and its con-stituents transforming by various indicators. In present societies, cultural changes are clearly visible and factors affecting these changes have become a controversial topic. Given the im-portance and role of knowledge of urban planning in improving the quality of life and promot-ing urban culture, the need to study how the physical environment affects culture, is clearly tangible. This paper aims to study the effect of urban physical aspects on culture. A “mixed” methodology is applied, thus content analysis is used in theoretical parts and then, direct and indirect observation –field study, surveying and testing- is used in the case study. In testing method, the effect of urban physical aspects, as independent variable, and elements of cul-ture, as dependent variables, were measured. The concept of “culture” is divided into material and immaterial dimensions and includes four components of “language”, “beliefs”, “values” and “norms”. The concept of “urban physical aspects” is also divided into two “natural” and “artificial” dimensions, however, Manouchehr Mozayyani’s categorization is considered as the study’s framework in which urban physical aspects are divided into three scales of “city face”, “city image” and “city statue”. The assumptions were tested based on the analytical model of the research, and the findings presented. To prove that the hypotheses and findings are reliable, charts were measured using SPSS for being significant; results show that, most ele-ments of culture are affected by physical aspects of the environment. Other results suggest that physical aspects have high, and very high effect on most people in the historical context, medium to high effect on residents in old context, and medium to low effect on people in modern context, and moving from historical context to the modern context, people’s values and norms are less affected by the city image. Moving from historical context to the new and modern one, the context of location has less effect on beliefs, and also strong elements such as religion and beliefs are more affected by education and family circumstances than the urban physical aspects. Urban physical aspects are more influential on external elements of culture such as lifestyle change, ethics and how to practice norms, etc.- and just over time, they affect the language of culture.