تحليل شبكه تضاد ذينفعان در حفاظت و بهره برداري از منابع طبيعي (مطالعه موردي: حوضه هاي آبخيز دوراهان و چشمه علي)

Analyzing stakeholders ' conflict network in natural resources conservation and exploitation: Case study: the Dorahan and Cheshme Ali Watersheds

منابع طبيعي در بيشتر موارد به عنوان كالاي مشترك كنشگران ذينفع مختلف در نظر گرفته مي‌شود كه هريك ممكن است منافع مختلف و اغلب رقابتي با يكديگر داشته باشند. مديريت اين تضادها جزء مهمي از مديريت منابع طبيعي بشمار مي‌رود. هدف اين مقاله شناخت كنشگران، منافع و منابع آنها و ترسيم الگوي تضاد بين آنها در حوضه‌هاي دوراهان و چشمه‌ علي در استان چهارمحال و بختياري مي‌باشد. در اين زمينه از يك روش‌شناسي مطالعه چند موردي با واحدهاي تحليل چندگانه استفاده شد. دو حوضه آبخيز (هريك حاوي چند روستا) داراي منابع مختلف طبيعي با مالكيت­ هاي مختلف ملي و مردمي كه گزارشاتي در مورد اختلاف مالكيت مردم آنها با اداره كل منابع طبيعي و آبخيزداري استان ثبت شده بود مورد بررسي قرار گرفتند. در گردآوري داده‌ها از روش‌هاي كيفي از جمله مشاهده، مصاحبه‌هاي نيمه ساختارمند، گروه‌هاي متمركز، نقشه‌كشي‌ها و نمودارها استفاده شد و در تحليل داده ها به طور ويژه تكنيك ارزيابي الگوي تضاد (CPA) بكار رفت. هر يك از كنشگران بيروني با اجتماعات دروني روستا منافع مختلفي داشتند، كه اين منافع باعث ايجاد تضاد بين آنها شده‌ بود. همچنين ميزان تضاد بين هر يك از كنشگران در سطح متفاوتي قرار داشت، به طوري كه بيشترين ميزان تضاد، مربوط به كنشگران حفاظت گرا بيان شد. در صورتي كه تضاد با كنشگران ديگر در حد اختلاف يا يك نارضايتي ناشي از خدمات‌ رساني نامناسب بود. از مهمترين پيامدهاي تضاد بين كنشگران مي توان به تضعيف معيشت خانوارهاي روستايي، مهاجرت خانوارها از روستا و كاهش سرمايه اجتماعي اشاره نمود. علي رغم پيامدهاي منفي، تضاد در برخي موارد نتايج مثبت كوتاه مدت بر جاي گذاشته و باعث بهبود پوشش گياهي در بعضي مناطق شده است.

Natural resources are mostly considered as a common property of different relevant actors that may have different and competitive interests. In many cases, these stakeholders may have conflicts over natural resources due to their livelihood needs or other interests. Managing these conflicts is an important element of natural resources management. The purpose of this paper is to explore the actors and their interests and resources in the Dorahan and Cheshme Ali Watersheds, located in the Chaharmahal and Bakhtiari Province, as well as to illustrate the conflict pattern among them. A multiple case study methodology with multiple units of analysis was utilized. These two watersheds, comprising six villages, had various natural resources with different private and nationalized land properties. There was some reports showing property conflicts between rural people and the Natural Resources and Watershed Management Administration of this province. The data were collected using qualitative techniques such as observation, semi-structured interviews, focus groups, mapping and diagrams. The data were finally analyzed using the Conflict Pattern Assessment technique. The external actors and rural and nomadic communities had different interests in the watersheds, which caused conflicts among them. Moreover, these conflicts were at different levels. The highest level of conflict was identified between the communities and natural resources conservationists, while the conflict with other external actors was in a form of dissatisfaction of the services received. In addition, the conflict was reported inside the communities; between the households and rural organizations such as cooperatives and councils. The most important consequences of these conflicts have been weakening rural households' livelihoods, increasing rural – urban emigration and decreasing social capital. Despite the negative impacts, the conflict has had some shortterm positive impacts on improving rangelands vegetation due to prohibiting rural livestock early grazing.