بررسي اثرات ارتفاع، شيب و جهات جغرافيايي بر توليد علوفه گروه‌هاي گياهي مراتع سبلان در استان اردبيل

Effects of elevation, slope and aspect on forage production of plant life forms in Sabalan rangelands, Ardabil province

هدف از اين تحقيق بررسي رابطه بين توليد گياهان مرتعي در قالب توليد كل و فرم‌هاي رويشي علف گندمي‌ها، پهن‌برگان علفي و بوته‌اي‌ها با عوامل ارتفاع از سطح دريا، شيب و جهات جغرافيايي در مراتع سبلان در محدوده استان اردبيل بوده است. براي تعيين توليد كل ساليانه، از روش قطع و توزين در سطح پلات‌هاي يك متر مربعي (جمعاً 216 پلات) در محدوده‌ي ارتفاعي 1200 تا 2900 متري استفاده شد. از نقشه توپوگرافي، مدل رقومي ارتفاع و از آن طبقات ارتفاعي، شيب و جهات جغرافيايي استخراج و به موقعيت مكاني نمونه‌ها تعميم داده شد. همبستگي بين فرم‌هاي رويشي و توليد كل با عوامل انتخاب شده با رگرسيون چندگانه تجزيه و تحليل شد. نتايج نشان داد توليد فرم‌هاي رويشي علف گندمي‌ها (0/01>P)، پهن‌برگان علفي (0/01>P) و بوته‌اي‌ها (0/05>P) با عوامل پستي و بلندي رابطه معني‌داري دارند، اما بين توليد كل با اين عوامل رابطه معني‌داري (0/05>P) مشاهده نشد. توليد علف گندمي‌ها، پهن برگان علفي‌ها و توليد كل با شيب رابطه مستقيم دارند، اما توليد بوته‌اي‌ها با افزايش شيب كاهش پيدا مي‌كند. توليد علف گندمي‌ها با افزايش ارتفاع افزايش پيدا مي‌كند و مقدار آن در جهت شرقي نيز بيشتر از ساير جهات مي‌باشند. توليد پهن‌برگان علفي با افزايش ارتفاع كاهش پيدا مي‌كند و در جهت شرقي بيشتر از ساير جهات است. توليد بوته‌ها و توليد كل در طبقه ارتفاعي مياني بيشتر از ساير طبقات بوده و در جهت شمالي بيشتر از ساير جهات با توجه به مناسب بودن شرايط اكولوژيكي و تخريب كمتر مي‌باشند. هر چند كه واضح است ارتفاع، شيب و جهات جغرافيايي بر تغييرات توليد تأثير دارند، اما چگونگي اين تأثير بخصوص در ارتباط با فرم‌هاي رويشي گياهان و روند تغييرات نامشخص مي‌باشد. در مجموع با استفاده از نتايج اين تحقيق مي‌توان در مديريت اين مراتع، بخصوص در امر اصلاح و احياء استفاده كرد.

The purpose of this study was to investigate the relationship between rangeland plants production based on total production and life forms of grasses, forbs, and shrubs with topographic factors (altitude, slope, and aspects) in Sabalan rangelands, Ardabil province. To determine the annual total production, the amount of production was estimated using harvesting method in one square meter plots (totally of 216 plots) under the altitude range of 1200 to 2900 meters a.s.l. Using topographic maps, the digital elevation model was derived and classified maps of elevation, slope, and aspect were derived. Then, in each plot, information such as elevation, slope, and aspect was extracted. The correlation between life forms and topographic factors was analyzed using multivariate regression method. The results showed that there was a significant relationship between the production of life forms such as grasses (P<0.01), forbs (P<0.01) and shrubs (P<0.05) with topographic factors; however, there was no significant relationship between total production and topographic factors (P>0.05). The production of grasses, forbs and total production had direct relationship with slope; however, the production of shrubs decreased with the increase of slope. The production of grasses increased with altitude, and in the east-faced slopes, it was estimated more than the other aspects. The production of forbs decreased with the increase of altitude and was higher in the east aspect in comparison with the other aspects. The production of shrubs and total production in the middle altitude and in north –faced slopes were more than the other classes and aspects according to the suitable ecological condition and low degradation. Although it is obvious that elevation, slope, and aspect can change and affect the production, this effect is unknown, especially in the connection with life forms and the process of change. Overall, it can be concluded that these results could be used in the management of these rangelands, particularly in the improvement and rehabilitation practices.