زمان فرا تاريخي در تجربه عرفاني حافظ

Hafez's Mystical Experience and Meta-Historical Time

تجربة عرفاني حافظ از زمان قدسي و فراتاريخي، در قدرت شاعرانگي وي و خلق تصاوير خيال‌انگيز در غزل‌هاي او نقش اساسي دارد. حضور زمان انفسي در برابر زمان آفاقي و گاه‌شمارانه در شعر حافظ موجب التفات وي به ساحت‌هاي مختلف زمان و تصرف شاعرانة او در قلمروهاي گسترده زماني شده است. با واكاوي معاني زمان ازل در شعر حافظ كه حتي شعر خود را نيز ميراثي از عهد الست يا زمان ازل مي‌داند، مي‌توان بن‌مايه‌هاي انديشة عرفاني وي را از زاوية اسطوره‌شناختي بازخواني كرد. تصاوير رازآلود و اساطيري از زمان ازل كه بيانگر وجهي زيباشناختي از رخدادهاي شگفت‌انگيز اسطوره‌اي همانند آغاز آفرينش آدم است، نشانگر حضور فراتاريخي شاعر در زمان بدايت‌ها است. حافظ در شعر خود شخصيت‌هاي شعرش را از مرز تاريخ و زمان ناسوتي فرا مي‌گذراند و رنگ اسطوره به آنها مي‌زند. زمان در شعر حافظ نه به ‌عنوان پديده‌اي آفاقي، بلكه ادراكي است كه به تجربة دروني و روحي شاعر در ساحت اسطوره مرتبط مي‌شود. در اين نگرش اسطوره‌اي، زمان تاريخي و فراتاريخي درهم مي‌آميزد و شاعر همچون واسطه‌اي ميان جهان غيب و جهان شهادت، از اعماق تجربه هاي دروني خود خبر مي‌دهد

Hafez's mystical experience of sacred and meta-historical time has influenced his imaginations and poetry power. Speaking about extroverted and introvert time as well as chronicle time shows that Hafez has noticed to different areas of time in his ghazals (poems). He believes that his poems are a heritage of "the time of Alast" or eternal time. By examining the meanings of eternal time in his poems, we can consider his mystical thoughts from mythological point of view. In his poems, symbolic and mythological images about eternal time refer, aesthetically, to incredible mythological events, like The Creation of Adam. These images show that the poet is present in meta-history and eternal time. In his poems, the characters cross the borders of history and secular time, and become mythological figures. In his ghazals, time is not an extroverted phenomenon, but it is the internal and mental experience of the poet in the space of mythology. In this mythological attitude the historical and meta-historical times are involved in one another, and the poet, as a mediator between invisible universe and sensible world, informs his internal experiences.