بررسي ارتباط توسعه اقتصادي، تنوع فعاليت‌ها و آزادسازي تجاري با شدت انرژي در بخش كشاورزي

Examining the Relationship between Economic Development, Diversification and Trade Liberalization to Energy Intensity in Iranian Agricultural Sector

ايران به‌عنوان كشوري رو به رشد و برخوردار از منابع انرژي غني و گسترده و وجود مخازن بزرگ نفتي، معادن عظيم زيرزميني و توان بالقوه انرژي يكي از مصداق‌هاي الگوي رشد با فشار بر منابع طبيعي به شمار مي‌رود. انرژي به‌عنوان نهاده مصرفي در بخش كشاورزي ايران از اهميت خاصي برخوردار است. بررسي مصرف انرژي در بخش كشاورزي، نشان مي‌دهد كه طي سال‌هاي مختلف همراه با افزايش توليد و ارزش‌ افزوده مصرف انواع حامل‌هاي انرژي شامل فراورده‌هاي نفتي و برق، افزايش‌ يافته است. اما سؤال اساسي كه در اين ميان مطرح است آن است كه گسترش مصرف انرژي در بخش كشاورزي ايران از چه عواملي نشأت‌ گرفته است. آيا اين افزايش تحت تأثير گسترش تجارت و توسعه‌يافتگي بوده است؟ با اين رويكرد مطالعه حاضر به‌ بررسي ارتباط توسعه اقتصادي، تنوع فعاليت‌ها، آزادسازي تجاري و شدت انرژي در بخش كشاورزي ايران پرداخته است. جهت دستيابي به اين هدف با استفاده از الگوريتم الگوسازي فمباي، ارتباط ميان شاخص تنوع فعاليت‌ها، سهم كشاورزي از توليد ناخالص داخلي و شاخص آزادسازي تجاري با متغير شدت انرژي شناسايي و سپس براي دوره زماني 1391-1360 در قالب الگوي هم‌انباشتگي جوهانسون - جوسيليوس تبيين گرديد. همچنين متغير خشكسالي در سال 1387 به‌عنوان متغير مجازي تأثيرگذار در كوتاه‌مدت مدنظر قرار گرفت. نتايج حاصل از مطالعه حاضر حاكي از وجود رابطه بلندمدت بين متغيرهاي ياد شده است. به‌طوري‌كه اثر متغيرهاي تنوع فعاليت و آزاد‌سازي تجاري مثبت و اثر سهم بخش كشاورزي بر شدت انرژي منفي بوده است. همچنين مؤثرترين متغير بر شدت انرژي شاخص تنوع فعاليت مي‌باشد. چرا كه با افزايش 1 درصدي تنوع فعاليت، شدت انرژي ۱۲/۳۱ درصد كاهش خواهد يافت. ضريب تصحيح خطا در سطح يك درصد معني‌دار و نشان‌دهنده آن است كه شدت انرژي در هر سال ۰/۰۹ به سمت تعادل بلندمدت تعديل مي‌شود.

Iran as a developing country, having massive energy resource endowments is one of the examples of growth pattern with pressure on natural resources. energy as inputs in agriculture of Iran has particular importance. Reviewing the energy consumption in the agricultural sector, shows that, along with increased production and consumption of energy, including oil products and electricity, the value added of this sector is increased during the different years. But the fundamental question that arises is what causes the expansion of energy consumption in the agricultural sector of Iran. Is this increase was influenced by the expansion of trade and development? With this approach, in this study was investigated the relationship between economic development, diversification, trade liberalization and energy intensity in agriculture of Iran. In order to achieve this goal, by using modeling algorithms Fomby, relationship between diversification index, the share of agriculture in GDP and trade liberalization with energy intensity identifying and then in the framework of Johansen-Juselius cointegration model was examined for the period 1981-2012. The drought in 2008 as an effective dummy variable were considered in the short term. The results of this study showed existence of long-term relationship between the variables. So that, the effect of diversification and trade liberalization on energy intensity were positive and effects of share of agriculture was negative on energy intensity. The diversification was the most effective variable on energy intensity index. Because with a 1% increase in diversification, energy intensity will be reduced by 12.31%. The error correction coefficient was significant at the level of 1%. This subject shows that energy intensity shall be adjusted towards the long-run equilibrium by 0.09% per year.