تاثيرپذيري نظام‌الدين استرآبادي از شاعران سبك خراساني و عراقي و نوآوريهاي او

مشخص­ كردن تأثيرپذيري ها و تأثيرگذاري ها از زمينه­ هاي مهم بررسي سبك­ شناسانۀ اثري ادبي است. در تاريخ ­ادبيات ايران هرقدر از عمر شعر فارسي ميگذرد اين موضوع اهميّت بيشتري مي­يابد. حال اين پرسش مطرح است كه سخنوران سده نهم تا چه اندازه تحت نفوذ شعراي پيشين بودند و آيا كارشان تقليد محض از شعراي سبك عراقي و خراساني بوده يا توانسته ­اند خود نيز نوآوري كرده و حتي راهگشاي نسل­هاي بعد از خود باشند؟ اين مقاله سعي كرده است به بررسي سه موضوع بپردازد، نخست تأثرات نظام استرآبادي از سخنوران پيشين، سپس تلاش او براي رهايي از تقليد و سعي در نوآوري و سوم ابداعات خاصي كه در شاعران پس از او مؤثر بوده است. نظام توانسته ­است در قصيده ­سرايي به بزرگاني چون ظهير، انوري، خاقاني و سلمان نزديك شود و به سياق آنان قصيده ­هايي پر طمطراق بسرايد. قسمت مهمي از هنرنمايي او از همين روش مجال بروز يافته است. اين آگاهي از ادبيات گذشته موجب شده است كه شاعر براي رهايي از مقلّد بودن، دست به نوآوري زند و با وجود اينكه زمينه­ شعرش همان مدحگويي است، در دام تقليد صرف گرفتار نشده و هنرنماييهاي شاعرانه­اش موجب شده كه در ديوانش تصاوير بديعي بسيار زيبايي مشاهده كنيم، آن هم از مضاميني كه قرنها شاعران پيشين آنها را در كوره طبع خويش پروده بودند. در لايه­اي ديگر از مطالعه ديوان نظام نوآوري­هاي خاصي را ميبينيم كه شاعران بعد از او را متأثر كرده است. استفاده از «اسلوب معادله» يكي از اين نوآوري ها است كه تأثير آن بر شاعران سبك هندي به خوبي مشهود است.