تحليل اخلاقي شرط «قصد و رضاي متعاقدين» و اثر آن در فقه و حقوق

Moral Foundations of Parties' Intent and Consent in Contracts and its Efficacy in Jurisprudence and Law

در اخلاق مجموعه‌اي از عادات و رسوم اجتماعي و تعاليم مذهبي و داوري‌هاي مستقل عقلي است كه وجدان عمومي را تشكيل داده و براي رسيدن به كمال ضروري است. در نظام حقوقي ما با وجود بحث‌هاي بسيار پيرامون ارتباط فقه و حقوق با اخلاق به اين پرسش پاسخ داده نشده است كه آن اصول و قواعد اخلاقي موجد اين ارتباط چيست. در اين مقاله با كنكاشي در آيات و روايات و منابع فقهي و حقوقي با روش تحقيق كتابخانه‌اي به استخراج مباني اخلاقي مؤثر بر مرحله انعقاد قراردادها پرداخته‌ايم. در اين پژوهش سعي شده است تا اصول و قواعد اخلاقي در قالب قواعد فقهي و ديني بيان شده تا از طريق جامعيت منابع فقهي به طور دقيق و كامل تبيين و تشريح شود. وانگهي، اين شيوه با بكارگيري منابع فقهي به عنوان پشتوانه و معيار مشترك صدق و كذب ادعاها در جامعه ما، اهميت بسياري در كاربست دقيق و مطمئن قواعد اخلاقي در حوزه‌ي قراردادها خواهد داشت. تحليل و بررسي با نگاه اخلاقي و از طريق ابزار و تكنيك بايد و نبايدهاي اخلاقي مباني شرط اساسي قصد طرفين و رضاي متعاقدين نشان مي‌دهد كه اعتبار اين شرط ريشه در اصول و قواعد اخلاقي‌اي همچون حرمت اكل مال به باطل، تبعيت عمل از نيت و منع اجبار و تجاوز به حقوق اشخاص در روابط اجتماعي دارد. بر اين اساس، تفكيك ميان قصد و رضا در ضمانت‌اجرا، بي‌وجه بوده و فقدان قصد و عيب رضا ناشي از اكراه و اشتباه بايد سبب بطلان عقد گردد.

In ethics, it is a collection of social habits and religious teachings and independent judgments that make up the general conscience and are necessary to achieve perfection. In our legal system there are many debates about relation between jurisprudence and law with ethics, yet we do not answer to this question that what these rules and principles that cause this relation are. In this paper, we derived moral principles affecting the contracts by exploration of the verses and reports and Jurisprudential and legal resources. This method will have a great deal of importance in the accurate and secure application of the rules of the moral law in the field of contracts. Analyzing the ethical perspective, through the tools and techniques, and ethical imperatives of the fundamentals of the essential condition of the parties' intention and the consent of the parties indicate that the validity of this condition is rooted in moral principles and rules such as prohibition of possession in others property, compliance of action from intent, prohibition of coercion and violating the rights of individuals in social relations. Accordingly, the distinction between intention and consent is without reason, and lack of intent and defective consent caused by the reluctance and the mistake must lead to the invalidation of the contract.