ادله ي علم اصول از منظر امام خميني (روش‌هاي كلي اجتهاد در علم اصول)

( Reason of Usul Science from the Perspective of Imam Khomeini ( General Method of Ijtihad in Usul Science

علم اصول، دانش مطالعه ادله ي فقه است و قوانين استنباط در فقه را ارائه مي دهد؛ اما پرسشي مهم درباره ي روش­شناسي دانش اصول وجود دارد كه: ادله ­ي خود علم اصول چيست و علم اصول خود بر اساس چه قواعدي استدلال مي­كند؟ پاسخ به اين پرسش، مباني توليد و توسعه و پالايش و نقد و ارزيابي در دانش اصول را تبيين مي­كند و بر اساس اين ضرورت، پژوهه ي فرارو به استقرا در آثار و آراء اصولي حضرت امام خميني پرداخته است تا ادله ي علم اصول را در يك مطالعه ي موردي از منظر ايشان كشف كند. تحقيق حاضر پس از تجميع قواعد استدلال ايشان در تك تك مسائل علم اصول، به تعيين الگوهاي مشترك در اين موارد كه مقتضاي روش استقرار است پرداخته و در نتيجه به الگويي كلي از روش­هاي استدلال اصولي دست يافته است. اين الگو شامل نه دليل است: تحليل لغوي كه عبارت است از تحليل تبادري؛ تحليل عرفي كه يا به صورت تحليل عقلائي (سيرۀ عقلائيّه) است و يا اطلاق­ گيري و يا تحليل عملكرد موالي عرفيّه؛ ارتكازات فطري كه نيازمند استدلال نظري نيست و خود دليل است؛ دليل عقلي كه همان اقامۀ برهان به روش عقل فلسفي است؛ دليل نقلي كه شامل روايات معصومان است؛ دليل تركيبي كه خود بر دو قسم است: دليل عقلي – نقلي و دليل عقلي - لفظي. پژوهه فرارو علاوه بر استخراج اين الگوي استقرائي، در هر مورد از تبيين چيستي هر يك از ادلّه و ابعاد آنها و مباحث آسيب­ شناختي پيرامون آنها نيز دريغ نكرده است

Usul science is a knowledge to study reasons of fiqh and to represent the rules of inference in fiqh. But there are very important questions about methodology of Usul science. What are reasons of Usul science? What rules does Usul science argue? Response to these questions explains the foundations of production, development, refinement, critique and evaluation in Usul science. So the current study aims to draw an inference from Imam Khomeini's original works and opinions, so reasons of Usul science can be investigted in a case study from his perspective. In this study, the rules of reasoning are summerized in each problem of Usul science and then common patterns that are subjected to inductive method in these cases are defined. Consequently, general pattern is achieved from methods of Usul reasoning. This pattern has nine reasons: lexical analysis that refers toanalysis of word’s first meaning that comes to mind; conventional analysis comes in 3 forms: rational analysis (rational method), generalization (speech refers to common noun and thing) or performance analysis of conventional masters; innate understanding that does not need theoretical reasoning because it itself is reason; rational reasoning that is argumentation based on philosophical wisdom; narrative reason that includes narratives of infallibles; hybrid reason comes in two forms: rational – narrative reason and rational – literal reason. In addition to extracting this inductive pattern, the current study does not ignore the explanation of each reason’s quiddity, their dimensions and pathological discussion around them.