رويكرد عرفاني شيخ محمود شبستري در تحليل نظرية تناسخ

Mystical Approach of Shaykh Maḥmūd Shabistari to the Theory of Reincarnation

نظريه تناسخ در معناي مصطلح و شايع آن به انتقال نفس (ادامه حيات نفس) از بدني به بدن ديگر (انسان، حيوان، نبات و جماد) پس از مرگ اطلاق شده است. اين نظريه به دليل ارتباط تنگاتنگ خود با واقعه مرگ و مراحل پس از آن، از ديرباز محل تامل انديشمندان و متفكران سراسر جهان بوده است. اين آموزه به جهت محتواي معرفتي مدعاي خود، در هر يك ازحوزه‌هاي تفكر اسلامي، از جمله حوزه‌هاي فقهي، كلامي، فلسفي و عرفاني بازتاب هاي متعددي داشته است كه در غالب آنها، مورد طرد و ردّ منطقي قرار گرفته است. يكي از عرصه هاي قابل تأملي كه اين نظريه در آن مورد بررسي قرار گرفته، حوزه تفكر عرفاني است كه به سبب انتخاب ابزار كشف و شهود، سطوح تحليل عميق تر و متفاوت تري از آموزه تناسخ را در اختيار صاحب‌نظران و انديشمندان قرار مي دهد. اين مهم، در اين مقاله با پرداختن به تعاليم برجاي مانده از عارف نامدار ايراني، شيخ محمود شبستري (687 - 740 ق) مورد تحليل و بررسي قرار گرفته است.

The theory of in its prevalent sense refers to the transmission of soul (continuation of soul’s life) from one body to another one (man, animal, plant or inanimate objects) after death. Because of its close relation to the event of death and its later stages, this theory has been the subject of scrutiny by thinkers all around the world. Due to its cognitive claim, this teaching has also been considerd from theological, legal, philosophical and mystical stand points and has been rejected in almost all of them. The mystical world view is an important platform to scrutinize this theory, for it employs the intuition as a means for deeper analysis of this theory. The present paper is going to consider the mystical views of the reknown Iranian mystic, Shaykh MaÈmåd ShabistarÊ (678-740 AH) on this subject.