اكولوژي اطلاعاتي مقوله هاي موضوعيِ مجله‌هاي علم اطلاعات و دانش‌‌شناسي

زمينه و هدف: «اكولوژي اطلاعاتي» به تأثير محيط بر عناصر اطلاعاتي يا تأثير عناصر اطلاعاتي بر محيط و تعامل ميان عناصر اطلاعاتي در بستر و محيط اشاره مي‌كند. در اين پژوهش از اين اصطلاح به‌عنوان فعل‌وانفعال‌ها (واكنش) مقوله‌هاي موضوعي استفاده شده است. بنابراين، در شناسايي اكولوژي اطلاعاتي، فعل‌ و انفعال‌ها مقوله‌هاي موضوعيِ علم اطلاعات و دانش‌شناسي با مقوله‌هاي موضوعي ديگر، فناوري اطلاعات و ارتباطات در سال‌هاي 1380-1390 به تفكيك مجله‌هاي علم اطلاعات و دانش‌شناسي، شناسايي شده است. روش‌شناسي: روش پژوهش تحليل محتواي كمّي است كه به شناسايي مقوله‌هاي موضوعي 2510 مقاله در 9 مجله علم اطلاعات و دانش‌شناسيِ نمايه‌شده در پايگاه ISC پرداخته شد. ابزار گردآوري داده‌ها «طرح طبقه‌بندي مقوله‌هاي موضوعيِ علم اطلاعات و دانش‌شناسي بود كه به‌وسيلۀ پنل دلفي در دو مرحله تأييد شد. روش آماري تجزيه‌وتجليل داده‌ها براي پاسخ به سؤال‌هاي پژوهش، فراواني و درصد فراواني و مشخص‌شدن تفاوت‌ها، از آزمون تحليل واريانس يك‌طرفه (ANOVA) استفاده شده است. يافته‌ها: نتايج حاصل از داده‌ها نشان داد تمامي مقوله‌هاي موضوعيِ علم اطلاعات و دانش‌شناسي با مقوله‌هاي موضوعيِ ديگر فعل‌وانفعال داشته‌اند و فعل‌وانفعال مقوله‌هاي موضوعي با فناوري اطلاعات و ارتباطات سهم بيشتري را به خود اختصاص داده است. در مقابل، فعل‌وانفعال مقوله‌هاي موضوعي ديگر در حوزه‌هاي مختلف علوم، سهم كمتري را دربرگرفته است. همچنين نتايج ديگر تحقيق حاكي از مقايسه فعل‌وانفعال‌هاي مقوله‌هاي موضوعي در فناوري اطلاعات و ارتباطات به تفكيك مجله‌ها نشان داد فعل‌وانفعال مقوله‌هاي موضوعي با فناوري اطلاعات و ارتباطات در مجله‌هاي «كتابداري و اطلاع‌رساني آستان قدس رضوي»، «پژوهش‌نامه مديريت و پردازش اطلاعات»، «تحقيقات كتابداري و اطلاع‌رساني دانشگاهي _ دانشگاه تهران»، «تحقيقات اطلاع‌رساني و كتابخانه عمومي» و «اطلاع‌شناسي» در دوره زماني دوم (1385-1390) بيشتر از دوره زماني اول (1380-1384) است و در مجله «مطالعات ملي كتابداري و سازماندهي اطلاعات (فصلنامه كتاب)» در دو دورۀ زماني، فعل‌وانفعال مقوله‌هاي موضوعي با فناوري اطلاعات و ارتباطات به‌طور يكسان وجود دارد و تفاوتي بين دو دوره زماني وجود نداشت. همچنين داده‌ها نشان داد مجله‌هاي «دانش‌شناسي»، «پژوهش‌نامه كتابداري و اطلاع‌رساني دانشگاه فردوسي مشهد» و «مطالعات كتابداري و علم اطلاعات» در دوره دوم زماني متأثر از فناوري اطلاعات و ارتباطات هستند. بنابراين، نتايج نشان‌دهندۀ اكولوژي اطلاعات مقوله‌هاي موضوعي علم اطلاعات و دانش‌‌شناسي است كه تحت تأثير محيط (بوم) خود هستند و در جهت تكامل و تداوم در محيط زيستي خود در تعامل با محيط و مسائل مختلف مرتبط، به‌ويژه فناوري اطلاعات و ارتباطات هستند.