همزيستي قارچ‌هاي ميكوريز آربوسكولار با درختان پده (.Populus euphratica Oliv) در جنگل هاي كنار رودخانه‌اي و ارتباط آن با خصوصيات فيزيكوشيميايي خاك

Arbuscular mycorrhizal fungi symbiosis with Populus euphratica Oliv in riparian forest and its correlation with soil physiochemical properties

سابقه و هدف: جنگل هاي كنار رودخانه‌اي يكي از اكوسيستم‌هاي جنگلي منحصر به فردي است كه اطلاعات كمي در رابطه با آنها وجود دارد. اين جنگل ها كه نقش مهمي در اكوسيستم رودخانه دارند امروزه در معرض خطر نابودي قرار گرفته‌اند. يكي از شايع‌ترين گونه‌هاي موجود در اين جنگلها، گونه پده (Populus euphratica) مي‌باشد. اين گونه در حاشيه رودخانه‌ها پراكنش داشته و بومي مناطق خشك و نيمه خشك است. با توجه به اينكه اطلاعات چنداني در رابطه با وضعيت همزيستي قارچ‌هاي ميكوريز با درختان پده در كشور در دست نيست در اين مطالعه همزيستي قارچ‌هاي ميكوريز آربوسكولار با پده مورد بررسي قرار گرفته و اثر دوري و نزديكي به رودخانه در آغشتگي، اسپورزايي اين قارچ‌ها ارزيابي شده است. همچنين به منظور تعيين موثرترين متغيرهاي خاكي مورد مطالعه با ميزان آغشتگي و تراكم اسپور، همبستگي بين اين متغيرها تعيين شده است. مواد و روشها: در اين مطالعه عرض جنگل كنار رودخانه‌ مارون كه 400 متر مي‌باشد، به سه منطقه با فاصله 200 متري تقسيم شد. اين فاصله‌ها شامل: حاشيه رودخانه (فاصله 1)، منطقه بينابيني (فاصله 2) و منطقه 3 بودند. در هر كدام از اين فاصله‌ها 10 نمونه از خاك ريزوسفر پده جمع آوري شد. براي هر نمونه نيز ريشه‌هاي مويين جمع آوري شد و ميزان آغشتگي قارچ‌ها و اسپورزايي براي نمونه‌ها مشخص گرديد. همچنين خصوصيات فيزيكي و شيميايي خاك مربوط به هركدام از اين نمونه‌ها در فواصل مورد مطالعه نيز محاسبه شد. يافته‌ها: نتايج اين پژوهش مشخص كرد كه كمترين ميزان آغشتگي ريشه در فاصله دوم (منطقه بينابيني) وجود دارد كه داراي اختلاف معني-داري با دو فاصله ديگر بود. همچنين، اگرچه بين تراكم اسپور در فاصله‌هاي مورد بررسي اختلاف معني داري مشاهده نشد اما بيشترين تراكم در فاصله سوم مشاهده شد. از بين خصوصيات فيزيكي و شيمايي خاك، ميزان فسفر، شن و رس خاك تفاوت معني‌داري در مناطق مورد بررسي داشتند ولي ديگر خصوصيات مورد بررسي تفاوت معني داري را نشان ندادند. همچنين هيچ همبستگي معني داري بين ميزان آغشتگي و اسپورزايي با متغيرهاي مورد بررسي مشاهده نشد ولي همبستگي معني داري بين رس و سيلت با فسفر خاك مشاهده شد. نتيجه‌گيري: با توجه به ميزان آغشتگي بالاي ريشه و همچنين تراكم اسپور بالا در ريزوسفر پده، مي‌توان اين گونه عنوان نمود كه پده داراي همزيستي بالايي با قارچ‌هاي ميكوريز بوده كه مي‌توان از اين همزيستي به عنوان راهكاري براي احيا و توسعه جنگل هاي پده استفاده نمود. همچنين فاصله از رودخانه مي‌تواند به عنوان يك عامل موثر در ميزان همزيستي قارچ‌هاي ميكوريز و درختان پده در جنگلهاي كناررودخانه‌اي باشد.

Background and objectives: Riparian forests are one of the unique forest ecosystems, but, there are little information available about these forest ecosystems in the Iran. These forests have an important role in riparian ecosystem protection, but they are in danger. Populus euphratica is one the most common tree species in these ecosystems and is a native species of arid and semiarid sites that spread out in most part of the Iran. Regarding to lack of data about symbiosis of arbuscular mycorrhizal fungi and P. euphratica, this study was done to study of AMF symbiosis with P. euphratica and the effect of distance from river bank on root colonization and spore density. Furthermore, correlation between soil physiochemical properties, root colonization and spore density were investigated to determine the most effective parameters on this symbiosis. Materials and methods: The Maroon riparian forest width was divided to three distances with 200 meter interval. Site one, two and three were located beside water, 200 and 400 meters away from river, respectively. Then, 10 soil samples belonged to P. euphratica rhizosphere were collected in each site. Also, for each selected tree, root samples were collected, and root length colonization and spore density were determined. Furthermore, soil physiochemical properties of each studied distance were determined. Results: The result indicated that the least root length colonization belonged to the distance two and significantly was lower than the other two studied distances. This result might be because of human activity in this distance that could have negative effect on root length colonization. Moreover, although no significant difference was observed for spore density in studied distance, but the highest value of spore density belonged to the distance three. Soil phosphorous, sand and clay were significantly different between studied distances. While, the other studied soil physiochemical parameters showed no significant differences in studied distances. Furthermore, no correlation was observed between root length colonization and spore density. Significant correlation was observed between soil clay, silt and phosphorus. While, root length colonization and spore density showed no significant correlation with studied soil physicochemical parameters. Conclusion: Regarding to the high level of root length colonization and spore density in P. euphratica rhizosphere we could say that there is high level of symbiosis between P. euphratica and mycorrhizal fungi. Using this symbiosis could be an effective way in protection and expansion of P. euphratica afforestation. Moreover, distance from river bank is an effective parameter on mycorrhizal fungi symbiosis in riparian forest.