امكان سنجي اجراي طرح "كم‌كاشت" در راستاي احياي تالاب جازموريان؛ مطالعه موردي شهرستان جيرفت

Feasibility of Implementing "Low-Crop Planting" in Order to Restore Jazmoryan wetland; Case Study: Jiroft County

تالاب هامون جازموريان يكي از حساس‌ترين اكوسيستم‌هاي موجود در جنوب شرق كشور مي‌باشد كه به دليل احداث سد در اراضي بالادست و عدم تامين آب زيست‌محيطي در حال نابودي است. طبيعت اين تالاب با توجه به موقعيت جغرافيايي و ايجاد سد انحرافي بمپور و سد مخزني جيرفت بر روي رودخانه‌هاي اصلي منتهي به آن به سوي خشكي پيش مي‌رود. يكي از راهكارهاي پيشنهادي عده‌اي از محققان، جهت احياي محيط‌هاي آبي، آيش‌گذاري بخشي از اراضي فارياب استفاده‌ كننده از آب پشت سدها و رهاسازي اين منابع مي‌باشد. از اين‌رو، پژوهش حاضر با به‌كارگيري اطلاعات 212 پرسشنامه در سال 1393 به منظور امكان‌سنجي اجراي طرح كم‌كاشت در راستاي احياي تالاب جازموريان انجام شده ‌است. براي نيل به اين هدف از روش دومرحله‌اي هكمن كه متشكل از دو الگوي پروبيت و رگرسيون خطي مي‌باشد، استفاده شد. نتايج الگوي پروبيت نشان مي‌دهد كه متغير‌هاي سطح زيركشت، ميزان تحصيلات، اشتغال، تعداد اعضاي خانوار و درآمد كشاورزان داراي اثر معني‌داري بر تمايل به مشاركت آن ها در احياي تالاب جازموريان مي‌باشد. در حالي كه مطابق با نتايج الگوي رگرسيون خطي، متغيرهاي سطح زيركشت، سن، ميزان تحصيلات، وضعيت تاهل، تعداد اعضاي خانوار و درآمد اثر معني‌داري بر ميزان تمايل به مشاركت كشاورزان در احياي تالاب جازموريان است. براساس نتايج مطالعه، 61 درصد از كشاورزان منطقه مورد مطالعه تمايلي براي مشاركت در طرح پيشنهادي ندارند. لذا پيشنهاد مي‌شود در صورت تمايل دولت به اجراي طرح كم‌كاشت، با تدوين برنامه‌هاي جانبي مناسب و ارايه راهكارهاي قابل پذيرش توسط كشاورزان، درصد مشاركت افراد در اجراي اين طرح افزايش داده شود.

Jazmoryan Wetland is one of the most sensitive ecosystems in the South East of the country which is declining due to dam construction in upstream as well as deficiency of environmental water supply. The wetland seem to dry out due to its geographical location and construction of Bampour Diversion Dam and Jiroft Reservoir Dam on major rivers flowing to this wetland. One of the solutions proposed by some researchers to restore the aquatic environments is to fallow some parts of irrigated lands fed by water behind the dams and release these resources. Hence, the present study was aimed to investigate the feasibility of implementing low-crop planting plan to restore Jazmoryan wetland. The study was run by using data from 212 questionnaires in 2014. In order to analyze the factors affecting the participation of farmers in the project, a two-stage Heckman method consisting of two patterns of probit and linear regression was used. The results of probit pattern showed that variables of acreage, education, occupation, number of household members and income of farmers had a significant effects on their willingness to participate in the restoration of Jazmoryan wetland. However, according to the results of linear regression pattern, variables of acreage, age, education, marriage status, number of household members and income had a significant effects on the willingness of farmers to participate in the restoration of Jazmoryan wetland. According to the results, 61% of farmers were not willing to participate in the proposed plan. It is suggested that if the government is willing to implement low-crop planting project, the percentage of participation in the plan will be increased by developing appropriate lateral plans and presenting solutions which are accepted by the farmers.