اثر سامانه‌هاي آبياري بر عملكرد و بهره‌وري آب سه ژنوتيپ گندم و ارزيابي اقتصادي آنها در همدان

Effects of Different Irrigation Systems on Yield, Some Agronomic Traits, and Water Productivity of Different Wheat Genotypes and Their Economic Assessment in Hamedan

استفاده بهينه از آب با توجه به شرايط اقليمي كشور و خشكسالي­ هاي اخير امري ضروري به­ نظر مي ­رسد. يكي از راهكارهاي مهم و تاثير­گذار، بهره ­گيري از سامانه ­هاي نوين آبياري است. لذا اين آزمايش در مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي همدان، با بهره ­گيري از سيستم هاي آبياري تحت فشار، بصورت طرح كرت‌هاي خرد شده در قالب بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار طي دو سال 87-1386 و 88-1387 اجرا شد. كرت‌هاي اصلي شامل سه نوع سامانه آبياري، باراني، قطره‌اي( تيپ) و جويچه ­اي بود و كرت‌هاي فرعي را ارقام گندم ( الوند، توس و دو لاين C-81-4و CD-5009 ) تشكيل دادند. نتايج نشان داد كه عملكرد دانه در ژنوتيپ‌هاي مورد بررسي در سيستم‌هاي متفاوت آبياري عليرغم ميزان متفاوت آب آبياري مصرفي تفاوت معني‌داري نداشتند. اين در حاليست كه اختلاف عملكرد بين روش تيپ و جويچه‌اي حدود 1000 كيلوگرم در هكتار تعيين شد. تفاوت بين ژنوتيپ­ ها نيز از نظر عملكرد معني ­دار نبود. مقدار بهره­ وري مصرف آب آبياري در روش آبياري تيپ، باراني و جويچه ­اي ( بدون در نظر گرفتن بارندگي مؤثر ) به‌ترتيب 1/6، 1/1 و 0/69 كيلوگرم به ازاي واحد آب مصرفي بود. به ­عبارت ديگر، آبياري تيپ باعث افزايش 132 و 45 درصدي كارآيي مصرف آب نسبت به روش جويچه ­اي و باراني گرديد. ارزيابي اقتصادي نشان داد كه استفاده از هر دو روش آبياري باراني و تيپ بجاي روش جويچه ­اي براي تمامي ارقام گندم مورد استفاده داراي توجيه اقتصادي است و روش آبياري باراني نسبت به تيپ از لحاظ اقتصادي ارجح بود.

Optimal uses of water resources due to climate change and the recent drought conditions seem to be necessary. One of the most important and effective strategies is using the modern irrigation systems. Therefore, this experiment was conducted in Hamedan Agriculture and Natural Resources Research Center in a split plot arrangement based on a completely randomized block design with three replications. Main plots were irrigation systems (Sprinkler, Tape, and Furrow) and sub plots included wheat genotypes (Alvand, Toos, and two lines C-81-4 and CD-5009). In spite of different amounts of water used in the studied irrigation systems, results showed that grain yield of the evaluated genotypes did not have significant differences in different irrigation systems, although the difference between grain yield in the tape and the furrow irrigation system was around 1000 kg/ha. Also, differences among the evaluated genotypes were not significant. Water productivity in the tape, sprinkler, and furrow irrigation (regardless of effective rainfall), was 1.6, 1.1 and 0.69 kg per unit of water consumption, respectively. Water productivity in tape irrigation increased about 132% and 45 percent compared to furrow and sprinkler irrigation. Economic evaluation, however, showed that sprinkler and tape irrigation systems had economic justification for all of the evaluated genotypes in comparison with furrow irrigation. Besides, sprinkler irrigation had economic preferences in comparison to tape irrigation.