اثر عوامل هيدروژئومورفولوژي بر تغييرات كيفيت آب رودخانه سيمينه رود در ايستگاه هاي مختلف مطالعاتي طي سال هاي 1382-1392

Study of the effects of hydro-geomorphology factors on the water quality changes of Siminehrood River at various stations during 2003-2013

در اين مطالعه آثار فاكتورهاي هيدروژئومورفولوژي روي تغيير كيفيت آب رودخانۀ سيمينه‌رود و روند اين تغييرات در بازه هاي مختلف زماني و مكاني بررسي شده است. آمار مربوط به متغيرهاي فيزيكي، شيميايي و هيدرولوژيك طي سال هاي 1382 تا 1392، از سازمان آب منطقه اي استان آذربايجان غربي دريافت شد. از طريق نرم افزار GIS نقشه هاي مربوط استخراج شد. سپس روند تغييرات كيفيت آب در فصول مختلف در هر ايستگاه به طور مجزا بررسي شد و چگونگي ارتباط بين متغيرها و سطح معناداري آنها از طريق آزمون همبستگي پيرسون با استفاده از نرم افزار SPSS به دست آمد. در نهايت، به منظور ارزيابي تيپ و كيفيت شيميايي آب رودخانه براي مصارف شرب و كشاورزي نمودارهاي شولر و ويلكوكس از طريق نرم افزار Chemistry براي هر ايستگاه و در هر فصل ترسيم شد. كيفيت آب ايستگاه كاولان در فصل بهار با مقادير كل جامدات محلول (174/9)، هدايت الكتريكي (269/1) و غلظت سولفات و كلر (0/7) به عنوان مطلوب ترين و ايستگاه مياندوآب در فصل تابستان با مقادير كل جامدات محلول (359/3)، هدايت الكتريكي (529/3) و غلظت سولفات و كلر (3/7) بحراني ترين بازۀ زماني و مكاني معرفي مي شوند. در همۀ ايستگاه هاي مطالعاتي، كاهش كيفيت آب رودخانه به صورت افزايش در TDS، EC و غلظت يون هاي سولفات و كلر با متغير دبي رابطۀ مستقيم معنادار دارد. در حوضۀ آبريز سيمينه رود ويژگي هاي فيزيكي حوضه و همچنين فاكتورهاي هيدروژئومورفولوژي در وجود داشتن يا نداشتن منابع آلاينده و تغييرات فصلي و مكاني كيفيت آب تأثير دارند. طبق طبقه بندي شولر در همۀ فصول آب رودخانۀ سيمينه رود به لحاظ شرب در طبقۀ آب هاي خوب و كاملاً بي مزه قرار مي گيرد. در دياگرام ويلكوكس نيز همۀ ايستگاه ها در همۀ فصول در كلاس C2S1 قرار گرفته اند و ردۀ كيفيتي كمي شور و براي كشاورزي تقريباً مناسب دارند.

In this study, the effects of hydro-geomorphology factors on the water quality changes of Siminehrood River and the process of these changes were studied at different spatial and temporal scales. Data related to physical, chemical and hydrological parameters during 2003-2013 were received from the regional water organization of West Azarbaijan province and its seasonal average was calculated for each station. The related maps were extracted using GIS software. Then, the process of changing water quality during different seasons was studied for each station and the relationship between variables and their significance level was achieved by Pearson correlation test and SPSS software. Finally, Schueller and Wilcox diagrams were traced during each station and each season using Chemistry software for assessing the type and chemical quality of river water for drinking water and agricultural purposes. The quality of Kavlan station water during spring with amounts TDS (174.9), EC (269.1) and the concentration of chloride and sulfate ions (0.7) as the most favorable and Miandoab station during summer with amounts TDS (359.3), EC (529.3) and the concentration of chloride and sulfate ions (3.7) were introduced as the most critical spatial and temporal periods, respectively. In all research stations, the decrease of river water quality in form of the increase of EC, TDS and the concentration of chloride and sulfate ions had a direct and meaningful correlation with the discharge variable. In Siminehrood basin, the physical characteristics of the basin and hydro-geomorphology factors play a role in the presence or lack of pollution sources and seasonal-spatial changes of water quality. According to Schueller classification, Siminehrood River water is in a good and quite tasteless category in terms of drinking water. Also, in Wilcox diagram, all the stations are related to the C2S1 class for each season and have a slightly salty quality suitable for agricultural purposes.