پهنه بندي تأثير بارش هاي فصلي بر عملكرد ديم در شرق درياچۀ اروميه با روش وارد و K- Means

Regionalization of the East part of Lake Urmia Basin based on impact of seasonal precipitation on rainfed yield using the ward and K-means methods

بارش از مهم ترين عوامل مؤثر بر عملكرد ديم است. لزوم مديريت و استفادۀ بهينۀ آب در بخش كشاورزي، براي مديريت و حفظ منابع آبي ضروري است. هدف اصلي اين پژوهش، بررسي تأثير تغييرات فصلي بارش بر ميزان عملكرد سالانۀ ديم است. از داده هاي بارش ماهانۀ 26 ايستگاه باران سنجي منطقۀ شرق درياچۀ اروميه طي دورۀ آماري 1370 تا 1392 استفاده شد. خوشه بندي با روش هاي K- Means و وارد انجام شد. بررسي همگني خوشه ها با آزمون آماري H صورت گرفت و خوشه هاي همگن در محيط GIS رسم شد. ميزان تأثير بارش هاي فصلي با عملكرد سالانۀ ديم مقايسه شد. نتايج نشان داد اثر بارش در سه فصل بهار، پاييز و زمستان در ميزان عملكرد ديم مثبت است و بارش در اين فصل ها روي افزايش عملكرد تأثير شايان توجهي دارد. در اين سه فصل بارش موجب افزايش ذخيرۀ رطوبت خاك مي‌شود كه فصل تابستان مصرف‌كنندۀ افزايش ذخيره است و در فصل تابستان رابطۀ معكوسي بين بارش و عملكرد سالانۀ ديم وجود دارد. خطوط هم‌بارش فصل ها با عملكرد ديم منطقۀ مطالعه‌شده به‌منظور شناسايي مناطق با افزايش توأم بارش و عملكرد ديم رسم شد. نتايج به‌دست‌آمده از اين خطوط نشان داد در سه فصل بهار، پاييز و زمستان در ايستگاه هاي دريان، ليقوان، خرمازرد، سهلان، هروي، سعيدآباد، شيرينكندي، قوري‌گل، تبريز و مغانجيق افزايش بارش با مقدار عملكرد رابطۀ مستقيم دارد. اين مناطق مي تواند به عنوان مناطق مستعدتر كشت ديم در منطقۀ شرق درياچۀ اروميه معرفي شود و شناخت تأثير بارش بر ميزان عملكرد ديم اين مناطق مي تواند كاربرديتر و قابل اطمينان تر باشد.

Management and optimal use of water in agriculture is essential for management and conservation of water resources. This study aimed to evaluate the effect of seasonal precipitation fluctuations on annual rainfed yield. Monthly precipitation data for 26 rainfall stations with Statistical period of 1992 to 2014 of the east part of Lake Urmia basin were used. Clustering was done with Ward and K-means methods. The homogeneity of cluster was checked through H-Statistics method and homogeneous clusters were shown in GIS environment. The effect of seasonal precipitation was compared with annual rainfed yield. Results showed that the effect of precipitation in the spring, autumn and winter on the amount of rainfed yield is positive and precipitation in these seasons has a remarkable effect on increasing yield. In the three seasons, precipitation caused an increase of soil moisture storage which is used in summer. But, there is an inverse relationship between precipitation and annual rainfed yield in the summer. In order to identify areas combined with increased precipitation and rainfed yield, iso-line of precipitation seasons with the rainfed yield of the study area was drawn. The results of this line showed that in the spring, autumn and winter at the Daryan, Lighvan, Khormazard, Sahlan, Harvy, Saidabad, ShirinKandy, Ghorigol, Tabriz and Moghanjigh, the increased amount of pricipitation is directly related to the amount of yield. These areas can introduce more eligible rainfed cultivation in East of Lake Urmia and recognition of the effects of precipitation on yield rainfed areas can be more practical and reliable.