بررسي توزيع فضايي عوامل موثر بر فرسايش پذيري خاك در منطقه خور و بيابانك

Assessment of spatial distribution of soil erodibility in Khoor and Biabanak Regions

در حال حاضر فرسايش يكي از معضلات مهم زيست محيطي حوضه هاي آبخيز ايران به شمار مي رود و تعيين ميزان رسوب و فرسايش پذيري خاك براي حفاظت و مديريت منابع طبيعي بسيار حائز اهميت است. بنابراين، هدف از پژوهش حاضر ارزيابي توزيع فضايي فرسايش پذيري خاك در منطقۀ خور و بيابانك و ارتباط آن با برخي خصوصيات فيزيكي خاك با استفاده از روش هاي زمين آمار است. بدين‌منظور تعداد 33 نمونه خاك در امتداد سه ترانسكت از واحد پلايا تا كوهستان براي تعيين مقادير مؤلفه هاي ماسه، رس، سيلت، كربن آلي و مواد آلي، از عمق صفر تا 50 سانتي‌متري برداشت شد. سپس از طريق روش هاي آزمايشگاهي مقادير پارامترهاي يادشده اندازه گيري شد و مقدار عامل فرسايش پذيري (K) و شاخص فرسايش پذيري خاك (SEI) محاسبه شد. درنهايت، به‌منظور بررسي توزيع فضايي پارامترهاي يادشده انواع روش هاي ميان‌يابي آزمايش و مناسب ترين روش انتخاب شد. نتايج نشان داد براي توزيع فضايي مؤلفه هاي ماسه، رس و عامل K، روش تابع پايۀ شعاعي به ترتيب با RMSE 3/27، 3/22 و 0/0036، براي مؤلفه هاي كربن و مادۀ آلي روش كريجينگ ساده به ترتيب با RMSE 0/34 و 0/59، براي سيلت روش كريجينگ معمولي با RMSE 0/88، و براي شاخص SEI روش كريجينگ جهاني با RMSE 0/0014 مناسب ترين روش هاي ميانيابي شناخته شدند. در نهايت، كمترين و بيشترين مقادير عامل K با 0/025 و 0/07 تن در ساعت بر مگا‌ژول ميلي متر و همچنين كمينه و بيشينۀ شاخص SEI با مقادير 0/03 و 0/07 به ترتيب در قسمت هاي شرقي، و غرب و شمال غربي منطقه گسترده شده است.

Currently, erosion is one of the most important environmental problems in Iran watersheds. Therefore, determination of the sediment and soil erodibility is very important for conservation and management of natural resources. The current study aims to evaluate the spatial distribution of soil erodibility and its relationship with some of the soil properties using geostatistical methods in the Khoor and Biabanak regions. For this purpose, 33 soil samples were taken from depths of 0-50 cm along three transects from playa to mountain units for determination of the components of sand, clay, silt, organic carbon and organic matter. Values of K factor and SEI were calculated using the values of these parameters. Finally, to determine the spatial distribution, interpolation methods were tested and the most suitable method was chosen. The results showed that Radial Basis Function was the most suitable of interpolation methods for the spatial distribution of the elements of sand, clay and K factor with RMSE 3.27, 3.22 and 0.0036, respectively. The simple Kriging method was suitable for carbon components and organic material with RMSE 0.34 and 0.59, respectively. For silt, Kriging Ordinary with RMSE 0.88, and for SEI index, Universal Kriging method with RMSE 0.0014 were suitable. According to the results of soil erodibility values, minimum and maximum amounts of K factor with 0.025 and 0.07 t h MJ− 1 mm− 1, as well as minimum and maximum values of SEI with 0.03 and 0.07 are extensive in the East, West and North West areas, respectively.