تحليل روانشناختي تيپ شخصيّتي «پادشاه» در داستان پادشاه و كنيزك مثنوي بر مبناي الگوي اناگرام

A Psychological Analysis of the Personality Type of King in Masnavi’s Story of ‘King and Maid’ Based on the Model of Enneagram

اناگرام يكي از الگوهاي مهم شناخت شخصيّت در روانشناسي نوين است كه با به‌كارگيري آن مي‌توان نوع تيپ شخصيّتي هر فرد را از ميان تيپ‌هاي نه‌گانه بازشناخت. مولوي در مثنوي همانند يك هنرمند سترگ به خلق شخصيّت‌ها پرداخته‌است و همچون روانشناسي چيره‌دست از لايه‌هاي دروني شخصيّت‌هاي داستان‌هاي خود آگاه است. يكي از داستان‌هاي مهم و برجستة ادبي ـ تعليمي در مجموعة حكايت‌هاي دويست‌و‌چندگانة مثنوي، داستان «پادشاه و كنيزك» است كه پادشاه نقش اوّل يا شخصيّت اصلي اين داستان را اجرا مي‌كند. مولوي با شيوه‌هاي مختلفي كه در شخصيّت‌پردازي به‌كار برده، مسير شناخت نوع شخصيّت پادشاه را بر اساس الگوي اناگرام هموار ساخته‌است. فضاي كلي داستان، گفتار، اعمال، رفتار و ارتباط پادشاه با شخصيّت‌هاي ديگر و نيز جايگاه فردي و اجتماعي او، زمينة اين نوع بررسي و تحليل را فراهم كرده‌است. اين جستار به شيوة تحليلي ـ توصيفي بر آن است تا ويژگي‌هاي شخصيّتي پادشاه را بر اساس تيپ هشتم الگوي اناگرام كه همان تيپ «حاكم، رئيس و كنترل‌گر» (Challenger) است، با استناد به محتواي داستان پادشاه و كنيزك بررسي و تحليل كند و يافته‌ها را به‌صورت شكل و جدول ارائه نمايد.

Enneagram is one of the important patterns for character recognition in modern psychology that can be used for the recognition of a person’s personality type from among the nine possible personality types. Rumi, in his Masnavi, has masterfully created characters like a great artist and is aware of the hidden layers of his created characters like a great psychologist. Among a collection of more than two hundred stories in Masnavi, "The King and the Maid" is the one of the prominent literary-didactic ones where a king runs the first role. Rumi has applied different approaches for characterization that has made possible the recognition of the king’s personality type based on the Enneagram pattern. The overall atmosphere of the story, sayings, actions, behaviors and the king’s communication with other characters and his personal and social place has made possible this type of study and analysis. This study which had a descriptive-analytic research design aimed at analyzing the king’s personality type based on the eighth personality type (Boss and ruler) on the Enneagram pattern