تحليل ميزان فعاليت تپه‌هاي ماسه‌اي بند ريگ كاشان با استفاده از شاخص لن‌كستر

Investigation morphology and sand dunes activity in different parts based on Lancaster index (Case stydy: Kashan Erg)

بند ريگ كاشان، يكي از مجموعه‌هاي پيچيده تپه‌هاي ماسه‌اي مهم ايران به‌شمار مي‌رود. به‌دليل وزش بادهاي فرساينده، همواره مناطق حاشيه‌اي آن با مشكلات ناشي از انتقال ماسه‌هاي روان مواجه است؛ لذا در اين تحقيق، ميزان فعاليت تپه‌هاي ماسه‌اي براساس شاخص لن‌كستر مورد بررسي قرار گرفت. بدين منظور با استفاده از عكس‌هاي هوايي، تصاوير ماهواره‌اي Google earth و نيز بازديدهاي ميداني، نقشه مرفولوژي بند ريگ كاشان تعيين شد. سپس با استفاده از آناليز داده‌هاي بادسنجي ايستگاه‌هاي مجاور آن و تلفيق آن‌ها در محيط Arc GIS، نقشه‌هاي هم‌بارش، هم‌تبخير و تعرق پتانسيل و درصد سرعت‌هاي بيشتر از سرعت آستانه فرسايش بادي در ارتفاع 10 متري از سطح زمين، در منطقه تهيه شد و در نهايت، نقشه ميزان فعاليت تپه‌هاي ماسه‌اي ترسيم گرديد. براساس شاخص لن‌كستر، سرعت آستانه فرسايش بادي برابر 12 نات در نظر گرفته شد. نتايج نشان داد كه در بيشتر مناطق بند ريگ كاشان، تپه‌هاي ماسه‌اي از نوع «فعال» بوده و تنها بخش كوچكي در شمال و بخشي در جنوب آن، داراي تپه‌هاي ماسه‌اي «بسيار فعال» است. همچنين در حاشيه غربي آن، فقط نوك تپه‌ها فعال‌اند. تلفيق نقشه‌هاي مرفولوژي و فعاليت تپه‌هاي ماسه‌اي در منطقه مورد مطالعه نشان داد كه به‌دليل مديريت مناسب تمام تپه‌هاي ماسه‌اي «كاملاً فعال» به‌جز قسمت كوچكي از تپه‌هاي عرضي در شمال بند ريگ، تثبيت و غيرفعال شده‌اند. بخش‌هاي حاشيه آن هم كه داراي تپه‌هاي ماسه‌اي فعال‌اند، تثبيت شده‌اند.

Kashan Erg is one of the most important sand dunes complexes in Iran. Due to erosive winds, always, Ergʹs marginal areas are faced to the transition of moving sands. So, in this research, the sand dune activity was investigated by Lancaster index. In this line, Ergʹs morphology map was prepared using aerial photographic, Google earth software and field observations. Then, maps of isohyet, potential iso-evapotranspiration and percentage of higher velocities than threshold wind velocity in 10 meters above ground level were prepared using the analysis of anemometer data obtained from adjacent stations of Erg and their integration in GIS software. Finally, the Erg activity map was drawn. According to the Lancaster index, threshold wind velocity was considered equal to 12 knots. The results showed that in most of Kashan Erg areas, sand dunes are active and only in small areas in north and south of Erg, they are very active.