رابطه علم و دين در مسئله كيهان شناسي از ديدگاه المنار و الميزان

The Relation between Science and Religion in Cosmological Issues from the Perspective of Al-Monar and Al-Mizan

چگونگي رابطه علم و دين از ديدگاه مفسران اسلامي را مي توان در تفسير آيات كيهاني قرآن كريم و رويارويي آن با علوم تجربي جستجو كرد. در اين ميان المنار و الميزان به عنوان مهمترين تفاسير معاصر، رويكردهاي متفاوتي درباره اين مسئله دارند. محمد رشيد رضا بر اين باور است كه يكي از جنبه هاي اعجاز قرآن كريم، اعجاز علمي آن است. اين پيش فرض، او را بر آن داشته تا در رويارويي با علوم تجربي، بيشتر در صدد اعلام همنوايي ميان گزاره هاي ديني و يافته هاي تجربي بر آيد و از چالش جدي با اين علوم پرهيز كند. در برابر، علامه طباطبايي به روشمندتر با علوم تجربي برخورد مي كند و براي اين مهم، معيارهايي از جمله لزوم پشتيباني فرضيه هاي علمي با براهين يقيني دارد. اين معيارها موجب شده گاه به مفاد علوم تجربي توجهي نكند و گاه با اين علوم حتى معرفت ديني را تأويل كند. با اين همه به سبب ابهام در جنبه هاي معرفت شناختي مسئله، رويكرد هيچ كدام از دو تفسير از كارآمدي لازم براي ترسيم الگويي جامع برخوردار نيستند.

We may explore the relation between science and religion from the perspective of Islamic interpreters in interpreting the cosmological verses of the Holy Quran and their confrontation with experimental sciences. Al-Monar and Al-Mizan, the two main contemporary interpretations, have different approaches to this subject. Mohammad Rashid Reza believes that one of the miraculous aspects of Quran is its scientific aspect. This presupposition has drawn him to declare the conformity between religious propositions and experimental findings and to avoid serious challenge with science. On the other hand Allameh Tabataba'i has a more systematic approach to the theories of experimental sciences and has some criteria for it such as the necessity of supporting scientific hypotheses with definite proofs. These criteria have made him not to pay attention to some experimental sciences in some cases and to interpret religious knowledge according to some scientific theories. However none of the approaches of the two interpretations is efficient enough to form a comprehensive model because their epistemological aspects are ambiguous.