كاربرد فرايند تحليل شبكه‌اي (ANP) در ارزيابي راهبردهاي بيابان‌زدايي

Application of network analysis process (ANP) in assessment of combating desertification alternatives

انتخاب بهترين راهبردهاي بيابان زدايي براساس معيارهاي مؤثر، تأثير بسزايي در تصميم سازي مديران مناطق بياباني دارد. لذا مطالعۀ حاضر به دنبال مهم ترين راهبردهاي بيابان زدايي بر مبناي روش هاي كمي و وزني است. اغلب روش هاي مطرح در ارزيابي راهبردهاي بيابان زدايي به وابستگي و ارتباط بين معيارها و راهبردها در سطوح تصميم گيري نمي پردازد، بلكه فقط معيارها و راهبردها را با ساختار سلسله مراتبي و از بالا به پايين سطح بندي و اوزان آن ها را مشخص مي كند، اما روابط داخلي پيچيده بين معيارها و راهبردها و تأثير آن ها بر دستيابي به هدف نهايي الزاماً تحليل شبكه اي را مي طلبد. در اين مطالعه براي رفع اين نياز از مدل فرايند تحليل شبكه اي (ANP) استفاده شد. در روش مذكور براي مدل سازي و تجزيه و تحليل داده ها، ماتريس وابستگي هاي دروني و بيروني راهبردها و معيارها محاسبه شد و با استفاده از مدل شبكه طراحي شده، راهبردها تعيين وزن و مهم ترين راهبردها ارزيابي شدند. درنتيجۀ ارزيابي هاي به عمل آمده مشخص شد كه از ميان 16 معيار و 40 راهبرد نهايي نظرخواهي شده، راهبرد توسعه و احياء پوشش گياهي (A23)، با مطلوبيت كلي 0/2249 Di=، مهم ترين راهبرد در فرايند بيابان زدايي منطقه است و راهبردهاي جلوگيري از تبديل نامناسب كاربري اراضي (A18) با مطلوبيت كلي 0/2245 =Di و تعديل در برداشت از منابع آب زيرزميني (A31)، با مطلوبيت كلي 0/1852 Di=، به ترتيب در اولويت هاي بعدي قرار مي گيرند. بنابراين پيشنهاد شد كه در طرح هاي كنترل و كاهش اثرات بيابان زايي و احياء اراضي تخريب يافته، نتايج و رتبه بندي به دست آمده مورد توجه قرار گيرد.

Selecting appropriate alternatives considering effective criteria are useful to decision making for arid areas managers. The present study tries to present the main desertification strategies based on quantitative method. Other methods of the assessment of desertification strategies do not study the dependency and the relationship between criteria and alternatives in decisionmaking level. These methods only rank criteria and alternatives with the hierarchical structure, from up to down, and specify their weights. But complex internal relations between criteria and alternatives and their effects to achieve the ultimate goal requires a network analyzer. So in this study network analysis process (ANP) model were used. For modeling and analysis the data, internal and external dependencies matrix between alternatives and criteria were calculated. Alternatives were weighted using the designed network model and the main alternatives were evaluated and prioritized. The results showed that among 16 criteria and 40 final alternative surveyed, the results showed that the alternative of vegetation cover development and reclamation (A23) with general rating (Di= 0.2249) is the most important alternative in combating desertification process in the study area, and alternatives of prevention of unsuitable land use changes (A18) and modification of ground water harvesting (A31) were in the next priority with general rating of 0.2245 and 0.1852, respectively. Therefore, it was suggested that the results and ranking obtained should be considered in controlling and reducing the effects of desertification and rehabilitating degraded lands plans.