ارزيابي شدت بيابان‌زايي دشت روداب سبزوار با تاكيد بر دو معيار اقليم و آب

Assessment of Roudab plain of Sabzevar city desertification intensity emphasizing two climate and water criteria

تخريب زمين در مناطق خشك و نيمه‌خشك به‌وسيله تغيير اقليم و فعاليت‌هاي انساني، اوضاع را براي بيابان‌زايي فراهم مي‌كند. به عبارت ديگر بيابان‌زايي روندي است كه سرزمين و منابعش را به سوي انهدام سوق مي‌دهد. هدف از اين تحقيق، ارزيابي شدت بيابان‌زايي دشت روداب شهرستان سبزوار با استفاده از مدل بيابان‌زايي IMDPA مي‌باشد. براي انجام اين مطالعه، دو معيار اقليم و آب به‌عنوان معيارهاي اصلي موثر بر فرايند بيابان‌زايي براساس بازديد‌هاي ميداني و شرايط منطقه در نظر گرفته شد و امتيازدهي شاخص‌هاي اين دو معيار براساس تاثير آن در شدت بيابان‌زايي طبق جداول مدل مذكور صورت گرفت. سپس با تلفيق نقشه‌هاي شاخص‌هاي مربوط به هر معيار از طريق روش ميانگين هندسي، نقشه شدت بيابان‌زايي معيارهاي اقليم و آب جداگانه به‌دست آمد و در مرحله آخر با تلفيق اين دو نقشه، نقشه وضعيت شدت بيابان‌زايي بر‌اساس دو معيار آب واقليم به‌دست آمد. ترسيم و تلفيق نقشه‌ها توسط نرم‌‌افزار3.9 ArcGIS انجام گرفت. نتايج نشان مي‌دهد كه معيار اقليم با امتياز 1/71 و معيار آب با امتياز 2/06 هر دو در كلاس متوسط بيابان‌زايي قرار دارد. نقشه نهايي شدت بيابان‌زايي دو معياره اقليم و آب نشان مي‌دهد كه 10/85 درصد (42/50 هكتار) از كل مساحت منطقه در كلاس بيابان‌زايي كم، 48/27 درصد (189/10هكتار) در كلاس متوسط، 34/63 درصد (135/63 هكتار) در كلاس بيابان‌زايي شديد و 6/25 درصد (24/45 هكتار در كلاس بيابان‌زايي خيلي شديد قرار دارد. براي جلوگيري از روند بيابان‌زايي استفاده از روش‌هاي بهره برداري اصولي از منابع آب به‌منظور جلوگيري از كاهش كمي وكيفي آب‌هاي زيرزميني پيشنهاد مي‌شود.

Land degradation in arid and semi-arid regions caused by climate change and human activities makes it more susceptible to desertification. The aim of this research is assessing the intensity of desertification in Roudab plain of Sabzevar city using IMDPA model. So two criteria of climate and water as the main criteria affecting desertification process were considered based on field observations and regional conditions and scoring the indicators of these two criteria was accomplished according to their effects on desertification intensity and the model tables. Then integrating maps of indices related to each criterion by geometric mean method, desertification intensity map of climate and water criteria was obtained and finally, desertification intensity map was provided by integrating two climate and water criteria maps. The results show that climate criteria with the score of 1.71 and the water criteria with the score of 2.60 are both in medium desertification class. The ultimate desertification intensity map of climate and water criteria indicated that 10.85% of the studied area falls within the low class, 48.27% in the severe medium class, 34.63% in the severe class and 6.25% in very severe desertification intensity class. To prevent desertification process, it is suggested using modern irrigation techniques to prevent of quantitative and qualitative of groundwater reduction.