رهيافتي زبان‌شناسانه به موضوع «مسّ شيطاني» در قرآن كريم

A Linguistic Approach to the Subject “the Shaitan Touch (Más)” in the Noble Quran

مقاله حاضر كوششي در جهت دريافت مفهوم مسّ شيطان در قرآن كريم است. براي تبيين مفهوم تماس در قرآن كريم، واژگان گوناگوني مانند «همزات، ازيز، نقيض، وسوسه، استحواذ» و... به كار رفته است. اگرچه اين واژگان همه براي اين مفهومِ ارتباط شيطان با انسان به كار رفته است، هر كدام داراي ويژگي‌هاي خاص خود مي‌باشد. در قرآن كريم، مسّ شيطان در ارتباط با سه واژه «خبط، نصب، طايف» به كار رفته است. آراي متكلمان اشعري، معتزلي و شيعي درباره امكان يا عدم امكان مسّ انسان توسط شيطان در كتاب‌هاي تفسيري و كلامي تبديل به موضوعي دامنه‌دار شده است و هر كدام براي اثبات ديدگاه خود به دلايل مختلفي استناد جسته‌اند. برخي حتي به وقوع خطا در قرآن تحت تاثير فرهنگ جاهلي به خاطر اين آيات نظر داده‌اند. ريشه‌شناسي واژگان خبط و نصب مي‌تواند بدون برخورد به استدلالات كلامي، شبهه تسلط شيطان بر عقل رباخوار و بر جسم پيامبران را رد نمايد و مفهوم جديدي را از اين دو واژه ارايه نمايد كه با سياق آيات، ساختار سوره و دانش ريشه‌شناسي و روايات تفسيري ايمه انطباق بيشتري دارد.

The present paper tries to reveal the concept of the Shaitan Touch (M?s) in the holy Quran. For determining the concept of Touch (M?s), the different words in the noble Quran like “the whisperings of the Shaitan, incitement, an ever-Vicious, whispers, obsession, …” have been used. Although these words have been used for the relationship between the Shaitan and man, but every word has its features. The Shaitan touch has been used for three words “driven crazy-confounded-afflicting someone with toil and fatigue” in the noble Quran. The opinions of Ash?ar?, Mu’tazili and Shia theologians about the possibility or impossibility of touch of man by the Shaitan have changed to a prolonged discussion and everyone has adduced different reasons to prove their opinions. Some of them under the effect of the culture of the age of ignorance for these verses even have believed the mistake in the Quran. The etymology of the words “خبط (driven crazy) and نصب (afflicting someone with crazy)” can reject the doubt of the Shaitan domination over the intellect of usurers and the body of the prophets without confronting with the theological reasons and presents a new concept of these two words which has more harmony with the context of the verses, the structure of the chapters of the noble Quran and the science of the etymology and interpretative traditions of Shia imams. Keywords: The Shaitan, Touch (M?s), Driven crazy, Fatigue.