تفكيك قوا از منظر انديشمندان اسلامي

در انديشه سياسي و حقوق عمومي غرب، فلسفه تفكيك قوا مبتني بر وجود فساد ناشي از تمركز قدرت سياسي است. ازآنجاكه تمركز قدرت را في نفسه فسادآفرين مي پندارند، معتقدند: بايد آن را با تفكيك قوا مهار كرد تا فساد متوقف شود. اين مقاله با روش اسنادي و شيوه تحليلي در تبيين موضوع از منظر برخي از انديشمندان اسلامي، به دنبال پاسخ اين پرسش محوري است كه ديدگاه انديشمندان اسلامي درباره تفكيك قوا چيست؟ به نظر مي رسد فلسفه تفكيك قوا در اسلام معنايي ندارد؛ زيرا اولاً، قدرت اصولاً داراي ماهيت ابزاري است؛ فساد و صلاح ناشي از آن به استفاده كننده و جهت بخش ابزار وابسته است. در نتيجه، قدرت لزوما و في نفسه منشا فساد نيست تا با مهار آن از طريق تفكيك و تجزيه از فساد جلوگيري شود. ثانيا، شيوه مهار قدرت دروني در اسلام، بهتر مي تواند از فساد سياسي جلوگيري كند. در عصر حضور معصوم عليه السلام وجود ملكه عصمت و در عصر غيبت، شرط عدالت و پرهيزكاري فقيه جامع الشرايط، موثرترين عامل مهار قدرت و جلوگيري از استبداد و فساد سياسي است. ازاين رو، نظريه تفكيك قوا، براساس اصل اولي در نظام سياسي اسلام قابل پذيرش نيست، اما از باب اضطرار جهت تقسيم كار و تسهيل امور مي توان اين نظريه را پذيرفت.