بنياد نظري ماندالا و بازنمايي آن در قالي هاي چهار باغي

The Theory of the Mandala and its Representation in ChaharBagh Carpets

ماندالا از كهن الگوهايي است كه مفهوم خود را در اغلب تمدن هاي بشري در قالب فرم اوليه دايره، مربع و يا تركيبي از هر دو بازنمائي كرده است؛ اين در حالي است كه در جزئيات عناصر از فرهنگ بومي هر منطقه تأثير پذيرفته و وجوه متفاوتي به خود گرفته است. از نظر مفهوم، ماندالا تبيين كننده مكان مثالي خدايان، معابد، وسيله مراقبه در سنت هندو و بودا است و تصوير كننده باغ بهشت و يا همان نقش جهان در سنت ايراني است. مسئله اين مقاله بازشناسي مفاهيم و فرم ماندالا در مقايسه با قالي هاي چهارباغي است. هدف آن ارائه گواهي بازنمود نماد كهن الگوي ماندالا در قالي هاي چهارباغي است و اطلاعات آن به صورت اسنادي گردآوري شده و به روش مقايسه اي مفاهيم، مقولات و روابط بين آن‌ها مورد توصيف و تحليل قرار گرفته است. نتايج حاصل نشان مي دهد كه مفاهيمي همچون «نقش جهان»، «باغ بهشت»، «آب حيات»، «حصارهاي محافظ از ورود شياطين» در قالي هاي چهارباغي و در تطابق ماندالا در سنت هاي ديگر يافت مي شود. از لحاظ فرم نيز تقسيم قالي هاي چهارباغي توسط جوي هاي آب صليبي شكل به چهار قسمت و به مركزيت چشمه آب حيات و يا كوشك مركزي -كه بعدها اين چشمه به ترنج تبديل مي شود- با فرم ماندلا مطابقت دارد.

Mandala is an Archetype which has represented its concept in the primary form of circle, rectangle or a combination of both in most civilizations; however, different details has emerged into this pattern based on the cultural background of each region, thus creating various forms. In terms of concept, Mandala explaining location of the gods, temples and it used for meditation in the Hindu and Buddhist tradition and image of the Paradise or the world plan in the Iranian tradition. In this paper, it has been tried to re-identify form and concepts of Mandala and compare them with Chahar-Bagh carpets. The purpose of the paper is to provide evidence regarding the representation of Mandala in Chahar-Bagh carpets. Information has been gathered based on documents and has been analyzed through comparative reasoning, taking into concepts, categories and the relationship amongst them. Results show that concepts such as "Naghsh-e-Jahan/world pattern," "Bagh-e-Behesht/eden," "Ab-e-Hayat/eternity spring," "Fences preventing entrance of Demons," are found in Chahar-Bagh carpets and comparable with Mandala in other cultures. From the form point of view, dividing Chahar-Baghi carpets by cross like creek with an eternity spring or a central palace in the middle- the spring later changes into Toranj- also matches Mandala form.