به كار گيري اصول زيست محيطي در طراحي شبكه جاده هاي جنگلي

Using environmental parameters for planning forest roads network

سابقه و هدف: امروزه طراحان جاده هاي جنگلي با استفاده از مدل هاي ديجيتالي در محيط مناطق كوهستاني و مناطقي كه شيب زيادي دارند به راحتي با صرف هزينه و زمان كم تري جاده طراحي مي كنند اما از سوي ديگر روش هاي سنتي به دليل سرعت و دقت پايين قابليت به كارگيري اطلاعات و داده هاي مكاني زيادي را ندارند، از طرفي استفاده از لايه هاي مختلف اطلاعاتي مستلزم صرف وقت و دقت زيادي است، بنابراين در طراحي سنتي از تعداد گزينه ها مي كاهند تا طراحي و ارزيابي عملي شود. از ويژگي هاي بارز اين پژوهش استفاده از نظرات كارشناسان جاده سازي در ادارات منابع طبيعي استان هاي شمالي كشور و سعي در استفاده از تمامي اطلاعات و لايه هاي مورد لزوم براي طراحي جاده هاي جنگلي در جنگل هاي شمال كشور مي باشد. هدف از اجراي اين پژوهش به كار گيري و معرفي عوامل محيطي و استفاده از معيارهاي فني در ارزيابي جاده هاي جنگلي مي باشد. مواد و روش ها: در اين مطالعه تلاش شد تا با تلفيقAHP و GIS و تأكيد بر جنبه هاي فني و زيست محيطي و با تلفيق نظر اساتيد دانشگاهي و كارشناسان فعال در امر جاده سازي مناسب ترين شبكه جاده براي سري 2 ناو اسالم (حوزه آبخيز شماره 7) طراحي شود. در اين راستا با توجه به شرايط طبيعي جنگل هاي شمال ايران 8 عامل شيب، جهت، ارتفاع، تيپ رويشگاه، موجودي سرپا، هيدروگرافي، زمين شناسي و خاك شناسي براي تهيه نقشه توان جاده سازي مورد استفاده قرار گرفت. استخراج گرديد. وزن دهي هر يك GIS عوامل مؤثر در طراحي در قالب نقشه هاي مختلف در محيط انجام و ضريب اهميت هر پارامتر با استفاده (AHP) از پارامتر ها با استفاده فرايند تحليل سلسله مراتبي به دست آمده و سپس با در نظر گرفتن ضريب اهميت پارامترها و تأثير Expert Choice از نرم افزار نقشه توان منطقه براي جاده سازي ،GIS آن در لايه هاي اطلاعاتي و روي هم گذاري آن ها در محيط توليد گرديد. در مرحله بعد طراحي شبكه جاده با روش گام پرگار بر روي نقشه تلفيقي پيشنهادي صورت گرفت. يافته ها: نتايج نشان داد كه جاده هاي موجود به لحاظ تراكم و سطح پوشش و نحوه پراكنش براي منطقه كاملاً نامناسب مي باشند به طوري كه تنها 16 درصد از كل جادههاي موجود در مناطق مناسب براي جاده سازي بالا عبور كرده اند. نتيجه گيري: با در نظر گرفتن همه موارد زيست محيطي و فني چنين مي توان عنوان كرد كه جاده طراحي شده شماره 3 نسبت به جاده هاي موجود و جادههاي طراحي شده ديگر داراي برتري بوده و به عنوان واريانت پيشنهادي اين مطالعه مطرح مي گردد. اما نمي توان با اطمينان كامل ادعا كرد كه جاده هاي طراحي شده در عمل نيز براي منطقه كاملاً مناسب باشند زيرا در اين امر علاوه بر دقتي كه طراح بايد در طراحي داشته باشد، نقشه هاي ورودي نيز بايد از صحت و دقت كامل برخوردار باشند.

Background and Objectives: Nowadays designers are designing forest roads using digital models for mountainous areas in order to save time and cost. On the other hand, using traditional methods due to low precision and speed are decreasing day to day. On the other hand the combining different layers of information require time and high precision. Special features of this research is using of road experts opinions in the northern departments of Natural Resources and using all the information needed to design forest Road in north of the country. Materials and Methods: This research aims to introduce an appropriate method with emphasizing on technical and environmental perspectives for forest road planning using GIS and AHP methods. Therefore, 8 maps layer include slope, aspect, altitude, stock, soils type, hydrographic, geology and pedology were determined for the study area. Factors affecting the design by using GIS Software and were also extracted the constraints in the form of a friction layer. Then was performed weighting each of the parameters using the Analytic Hierarchy Process (AHP) and was obtained coefficient of importance of each parameter using Expert Choice software and then was produced suitability map for road construction considering the coefficient of importance of parameters and its impact on information layers and overlapping them by GIS Software. Then the road was planned on the incorporated proposed map. Results: The results of this study indicated that the existing roads are not suitable in density and coverage perspectives. Only 16% of existing roads were passed with high stability areas. Conclusion: Taking into account all environmental and technical issues we can state that, third designed road in comparison with existing roads and other designed roads, has superior so it could proposed in this study as the best variant. But it cannot be claimed with absolute certainty that designed roads are fit perfectly in practice for the region, because in this kind of projects in addition to precision that the designer must be done, input maps should also have high accuracy.