تجلي باورهاي تشيع در برخي نگاره هاي نسخه «فالنامه تهماسبي»

The Emanation of Shia Beliefs in some Paintings of Tahmasbi Falname

مضامين و مفاهيم مورد علاقه و تأكيد تشيع، بخشي از درون‌مايه نسخه نگاره‌هاي ايراني را به خود اختصاص داده‌اند. عمده‌ي اين آثار، متأثر از نوع حاكميت و فضاي فكري زمانه، به روش‌هاي تصويري متعدد، از واقع‌گرايانه تا نمادين مصور شده‌اند و مهم‌تر اينكه بيانگر روايت يكساني نيستند. در اين ميان، نسخه فالنامه تهماسبي كه مجموعه‌اي از مضامين اسلامي و شيعي را در خود جاي‌داده و در دوران اقتدار سياسي و فكريِ تشيع در عصر شاه‌ تهماسب توليد شده، از نقطه‌ نظر مضموني و روايتي، نسخه‌اي قابل‌ تأمل است؛ زيرا رويكرد نگارگران اين نسخه به مضامين شيعه (دوازده‌امامي)، موجب بروز نشانه‌ها و نمادها و جلوه‌هاي جديدي از تمهيدات تجسمي و تصويري در مقايسه با ساير مضامين شيعي خلق‌شده در نگارگري ايراني گشته است. معرفي مضامين شيعي اين نسخه و تحليل روايت مصور شده در آن‌ها و تمهيدات تجسمي و تصويري ظهور يافته در اين ‌ارتباط، از اهداف اين مقاله است. ارائه مقاله به شيوه توصيفي – تحليلي است. نتيجه اين‌ كه مضامين شيعي نسخه فالنامه شامل معراج پيامبر (ص)، فتح خيبر، قدمگاه امام رضا (ع)، نجات مردم از دست ديو توسط امام رضا (ع)، تابوت حضرت علي (ع)، معجزه دو انگشت حضرت علي (ع) و داوري اُخروي، مطابق با باور و روايت‌ تشيع مصور شده‌اند و بدين منظور نشانه‌ها، نمادها و تمهيدات تجسمي و تصويري جديدي در برخي از اين نگاره‌ها به ظهور رسيده كه مي‌توان آن‌ها را به مثابه الگويي از نگارگري شيعي در نظر گرفت و يكي از مؤلفه‌هاي اصلي در شناسايي و سنجش نسخه نگاره‌هاي شيعي را، تجليِ تصويريِ باور و روايت مورد نظر شيعه دانست.

Themes and concepts of interest dedicate a main part of Iranian paintings. Most of these works have images from the kind of governance and intellectual environment of its periods according to the various methods from realistic to symbolic, and more importantly, they don't benefit from the same narration and ways of thinking. However, the Tahmasbi Falname was painted during Shia power period which is considerable from contents and narration. The approach of author artists in Shia content in this work, led to creation of specific effects in symbolic processing and visual arrangements especially in narration which makes it different from other Iranian designs.ldentify shiathems and the narrative illustrated in Falnamh paintings and visual arrangements have emerged in this connection are the main goals of this paper. The research method is Descriptive - analytical The results is indicated that in the version of Tahmasbi Falname, Shia Islam and religious themes and events, according to Shiite belief and tradition have manifested and for this purpose, special visual arrangements and ones brought in some paintings. Also, from study of Falnameh images, we can say the principal components to identify measure and analyze images Shiite version is a manifestation of the narrative and the fact that the Shiites believed.