نقش و تاثير آيات قرآني بر آرايه پردازي در معماري مسجد، نمونه موردي: مسجد - مدرسه دارالاحسان (مسجد جامع ) سنندج

Impact of Quranic Verses on the Array Processing Architecture of the Mosque such as Maderese- Mosque Darollehsan (Jameh Mosque) in Sanandaj

مسجد – مدرسه دارالاحسان در شهر سنندج قرار دارد. داراي دو بخش مسجد و مدرسه است. اين بنا در دورة قاجار و از سال 1226 تا 1232 هـ.ق. ساخت آن به درازا كشيده است. يكي ويژگي‌هاي بارز اين بنا استفاده گسترده از آيات قرآني در نماهاي بيروني و داخلي آن است. با اينكه در نگاه نخست به نظر مي‌رسد كه مهم‌ترين آرايه‌هاي آن كاشي‌كاري باشد، ولي در تمامي بخش‌هاي كاشي‌كاري آيات قرآني بكار برده‌ شده است. از آيات قرآني علاوه بر آراستن ديوارهاي داخل و بيرون مسجد و مدرسه، بر روي سرستون‌هاي شبستان اصلي هم به عنوان نگاره و آرايه استفاده شده است. پرسش‌هاي اساسي اين نوشته؛ آيات قرآني استقاده شده چه تناسبي با اهداف باني داشته است؟ پرسش دوم، هدف باني در نگارش آيات قراني اين بنا آيا در رقابت با حكام بيگانه بوده است؟ در اين بنا بسياري از سوره‌هاي كوتاه و پاياني قرآن بر روي سرستون‌ها با كاشي نوشته شده است. نتيجه اين پژوهش نشان مي‌دهد كه اين شيوه استفاده گسترده از آيات قرآني در مسجد بي‌تأثير از رقابت با حكام و كارگزاران عثماني در همسايگي آنها نبوده است. چون والي كردستان اين بنا را به جاي مسجد – مدرسه‌اي ساخت كه حكام عثماني در زمان تسخير سنندج ساخته بودند. اين بنا علاوه بر اينكه مركزي عبادي بود، يك مركز مهم آموزشي در استان كردستان هم محسوب مي‌شد. تا پيش از ساخت اين بنا آموزش‌ها در مدارس قلمرو عثماني انجام مي‌شد، اما پس از ساخت اين مسجد - مدرسه آموزش‌هاي تكميلي مذهب شافعي در آن انجام مي‌شد. با ساخت اين بنا و تاكيد ويژه در استفاده از آيات قرآني در آن علاوه بر تاكيد، نشان دهنده توجه به داشته‌هاي سرزميني در اين مقطع تاريخي است.

Mosque- madrese Darollehsan is located in the Sanandaj city and consists of mosque and a school. It was built during Qajar period from 1226 to 1232 AH which is a prolonged time. The decoration in exterior and interior of madrese Darollehsan mosque is one of the most striking features which are widespread use of Quran verses. Although at first glance it seems that the most important decorations were all in tiles, the verses were written by the help of tiles, the verses on the walls were found to be seen inside and outside the mosque and madrese as well as on the column of the mosque's walls. Many questions were that the verses which have been used in tiles were-what thing they had in summons with the maker of building. The second question is the written verses of Quran in the building; did the maker of building have any relation with the foreign rules? In this building there were short and ending Sureh written on the column with the help of tiles. It seems that these styles of using verses in the mosque was not ineffective for completing with Ottoman ruler and were found in the neighborhood. Since the governor of Kurdistan had built this building and Ottoman rulers had built madrese - mosque while he captured Kurdistan was the mosque built for reasons of competing. The mosque was considered not only a religious center, but also an important center of learning in the region. The location and structure of this mosque -madrese is used for research and investigate the verses and Sureh of Quran inside and outside the building. Furthermore the location of mosque and the verses recited are taken in to consideration.