جستاري در آيات فقهي «كتب ضلال»

”A Research on the Jurisprudential Verses of “Books of Misguidance

واژه «كتب ضلال» در قرآن و روايات به‌كار نرفته است، بلكه اولين‌بار شيخ مفيد به آن اشاره نموده و صاحب جواهر براي اولين بار درباره حكم آنها، به آياتي استناد نموده است. پس از صاحب جواهر، به دليل اختراع صنعت چاپ و ظهور رسانه‌هاي گروهي جديد، فقهاي زيادي به آن توجه نموده و به آياتي پيرامون آنها استناد كرده و برخي نيز حرمت استفاده از ماهواره را از آنها نتيجه گرفته‌اند. از همين رو گرچه واژه «آيات فقهي كتب ضلال» توسط فقها به‌كار نرفته، اما به دليل استناد فقها به آن آيات، اصطلاح مزبور درست است. آيات مزبور جهت حفظ كتب ضلال، تأليف و نگارش آنها و تكسب به آنها مورد استناد قرار گرفته‌اند. اما قصد اضلال به‌وسيله آن كتاب‌ها و وقوع گمراهي، شرط حرام بودن حفظ كتب ضلال هستند، ازاين‌رو حفظ كتب ضلال به خودي خود حرام نيست. از سويي قرآن مسلمانان را به شنيدن سخنان ديگران و پيروي از بهترين سخنان (قرآن) فرا خوانده است. با اين وجود، نگارش و نشر كتب مزبور و تكسب به آنها حرام بوده و پاسخ به شبهات آن كتاب‌ها ضروري مي‌باشد.

The term kutub al-ḍalāl (books of misguidance) is not used in the Qur’an and traditions; Shaykh Mufīd has first mentioned it and the author of Jawāhir has for the first time referred to some verses about their rulings. Following the author of Jawāhir, many jurists paid attention to it due to the invention of printing and the emergence of modern mass media and adduced to certain verses concerning them, and some made conclusion on the unlawfulness of using satellite channels from those verses. Thus, although the term “jurisprudential verses of books of misguidance” is not used by the jurists, the above term is true due to the reference of the jurists to those verses. The above verses have been adduced to for keeping, compiling, writing, and acquisition of livelihood with the books of misguidance. However, intention to misguide by these books and the occurrence of misguidance is the precondition for the unlawfulness of keeping the books of guidance, hence keeping books of misguidance in itself is not unlawful. In one aspect, the Qur’an has called people to hearing words of others and following the best of words (the Qur’an). Nevertheless, writing, publication, and acquiring livelihood with them is unlawful and giving response to the misconceptions of those books is essential.