مطالعه ميداني كارايي نوارهاي حائل گياهي در حفاظت آب‌ و خاك

A field study of the efficiency of vegetative buffer strips in water and soil conservation

نوارهاي حائل گياهي شامل گياهي خاص مي‌باشند كه جريان رواناب قبل از ورود به آبراهه‌ها از آن‌ها عبور مي‌نمايد و اين موجب كاهش حجم و آلاينده‌هاي موجود در رواناب توسط نفوذ، جذب و انباشت رسوب مي‌گردند. تحقيق حاضر با هدف ارزيابي و مقايسه تأثير گياه وتيور و چمن بومي منطقه ساري (مازندران) و همچنين تركيب دو گونه مذكور بر كارايي نوارهاي حائل گياهي در كاهش آلاينده‌هاي آب­هاي سطحي شامل رسوب، نيترات و فسفات به انجام رسيد. اين پژوهش با استفاده از كرت‌هاي آزمايشي 10×1 متر و توليد رواناب مصنوعي با دبي 1/65 ليتر بر ثانيه طي يك سال به انجام رسيد. نوارهاي حائل گياهي استفاده ­شده در اين تحقيق حجم رواناب را %90-35، غلظت رسوب را %94-42، غلظت نيترات را %88-35 و غلظت فسفات را %95-28 كاهش دادند كه كليه مقادير حداكثر مربوط به تيمار وتيور - چمن بود. با توجه به نتايج به‌دست‌آمده از اين تحقيق مي ­توان اشاره نمود كه گياه وتيور كارايي بسيار بالايي در كاهش و كنترل آلاينده‌هاي موجود در رواناب را داراست اما به دليل احتمال ايجاد جريان‌هاي متمركز در فواصل موجود ميان بوته‌هاي اين گونه گياهي، استفاده از يك نوار گياهي مقاوم و سازگار با اقليم منطقه و با تراكم، يكنواختي و درصد سطح پوشش مشابه چمن به‌منظور يكنواخت و ورقه‌اي نمودن جريان و درنتيجه افزايش كارايي نوار حائل گياهي در كاهش حجم رواناب و آلاينده‌هاي موجود در آن پيش از ورود به آب‌هاي سطحي توصيه مي‌گردد. همچنين برداشت و كوتاه نمودن دوره‌اي گياه به‌عنوان راهكاري مؤثر به‌منظور مقابله با تجمع تدريجي مواد مغذي و رسوب در نوارهاي حائل گياهي و درنتيجه آلوده شدن رواناب عبوري از اين نوارها ارائه گرديد.

Vegetative buffer strips include a special plant being passed by the flow before entering the waterbodies; so, it causes runoff volume reduction, accumulated pesticides and other pollutants of the flow by infiltration, uptake and sediment deposition. The present study has been conducted with aim to evaluate and comparing the impact of vetiver grass, native turf grass of Sari (Mazandaran) and a combination of the two mentioned species on the efficiency of vegetative buffer strips in reducing the surface water pollutants including sediment, nitrate and phosphate. The experiments were carried out using 1×10 m experimental plots and producing artificial runoff with a flowrate by 1.65 l/s during a year. the vegetative buffer strips used in this study reduced the runoff volume by 35-90%, sediment concentration by 42-94%, nitrate concentration by 35-88% and phosphate concentration by 28-95% so that, all maximum efficiencies were related to the treatment of vetiver grass-turf grass. According to the results, the vetiver grass has a high efficiency in reducing and controlling the runoff pollutants; but, due to the probability of the creation of concentrated flow among the bushes of vetiver grass, using a resistant plant adapted to the region climate with a density and uniformity similar to the turf grass is recommended to make the flow uniform and sheet and consequently increasing the efficiency of vegetative buffer strips to reduce runoff volume and pollutants before entering the runoff to the surface waters. Also, periodic mowing of the plants is given as an effective strategy to deal with the role of vegetative buffer strips as the source of nutrients as well as sediment.