پديد آورندگان :
توكلي محمدي، محمدرضا جهاد دانشگاهي تربيت مدرس تهران - پژوهشكده فرآوري مواد معدني , رضايي، علي دانشگاه صنعتي اميركبير تهران , حياتي، محمد دانشگاه لرستان خرم آباد - دانشكده فني و مهندسي - گروه مهندسي معدن , حسني، حسين دانشگاه صنعتي اميركبير تهران - دانشكده مهندسي معدن و متالورژي
كليدواژه :
فلزات سنگين , ارزيابي , دلفي فازي , روش الكتر , مس سرچشمه , معدن
چكيده فارسي :
زمينه و هدف: فلزات سنگين به دليل پايداري، تجزيه ناپذيري و مشكلات دسترس پذيري زيستي، از آلاينده هاي مهم و خطرناك محيط زيست به شمار مي روند. رسوبات معدن مس سرچشمه ايران، حاوي غلظت هاي بالايي از اين آلاينده ها مي باشد. هدف اول اين پژوهش، ارزيابي مخاطره زيست محيطي فلزات سنگين اين رسوبات با تعيين شاخص ضريب آلودگي، شاخص بار آلودگي، شاخص غني شدگي و شاخص زمين انباشتگي و هدف دوم، رتبه بندي اين فلزات بر اساس ميزان بحرانيت با استفاده از روش هاي تصميم گيري چند شاخصه است.
روش بررسي: در اين تحقيق، ابتدا با تعيين شاخص هاي ارزيابي مخاطره به بررسي ميزان آلودگي فلزات سنگين (Co، Cu، Mo، Zn، Cr، Mn، Ni، Pb، Ti و Fe) در رسوبات معدن مس سرچشمه منتهي به سد باطله پرداخته شده است. در ادامه، با جمع آوري نظرات خبرگان در خصوص ميزان اهميت نسبي هر كدام از شاخص هاي ياد شده و تعيين وزن نهايي شاخص ها با استفاده از فرايند تحليل سلسله مراتبي دلفي فازي، رتبه بندي و خوشه بندي فلزات سنگين رسوبات در منطقه مورد مطالعه، با استفاده از روش الكتر صورت گرفته است.
نتيجه گيري: بر اساس نتايج سنجش شاخص هاي ارزيابي مخاطره، شدت آلودگي منطقه به فلزات سنگين، به صورتZn> Cu> Fe>Mo> Pb >Mn>Cr مي باشد و كليه فلزات رسوبات به جز مس، روي و آهن تقريبا در محدوده غيرآلوده قرار داشتند. همچنين بر اساس نتايج رتبه بندي، مخاطره هاي 10 گانه در 7 دسته خوشه بندي شدند، به طوري كه مس، آهن و روي به ترتيب بالاترين ميزان آلايندگي و بحرانيت مخاطره را در بين فلزات سنگين رسوبات مورد مطالعه داشتند.
چكيده لاتين :
Background and Objective: Heavy metals are considered the serious pollution source for the environment because of their stability, atomic and biological accessibility problems. The sediments of Sarcheshmeh copper mine in Iran contain high concentrations of these pollutants. Thus, environmental evaluation and ranking them based on emission levels are important for timely environmental measures with the lowest operating costs. The first aim of this study is to evaluate the environmental risk of these sediments by determining the contamination factor, pollution load index, enrichment factor and Geoaccumulation index. The second aim is ranking these metals based on the level of risk critical using the Multi-Attribute Decision Making (MADM) method. Method: In this study, first, by determining risk evaluation indices, heavy metals contamination (Co , Cu , Mo , Zn , Cr , Mn , Ni , Pb , Ti and Fe ) in the sediments of Sarcheshmeh copper mine which conduce to the tailings dam was assessed. Then, by collecting expert opinions on the relative importance of each indicator mentioned in the environmental contamination risk of heavy metals, through final weighting of the indices using Fuzzy Delphi Analytic Hierarchy Process (FDAHP), ranking and clustering of heavy metals in the sediments of the study area were performed using ELECTR method. Results: Based on the results measuring the risk evalution indices, the intensity of contamination related to these metals was in order of Zn> Cu> Fe> Mo> Pb > Mn > Cr, and all the metals except for copper, zinc and iron were almost cited to be in the unpollutant limit. Also based on ranking results, the ten risks were clustered in seven categories with copper, iron and zinc having the highest pollution and critical risk amongst the heavy metals in the studied sediments, respectively. Conclusion: Considering the boilers with high energy consumption and low efficiency in this factory, the replacement of old boiler with the new one through CDM project is cost effective.
