سنجش ردپاي بوم‌شناختي كربن دهك‌‌هاي خانوارهاي شهري و روستايي در ايران با رهيافت ماتريس حسابداري اجتماعي (SAM)

Measuring the Carbon Footprint of Urban and Rural Household Deciles in Iran: The Social Accounting Matrix (SAM) Approach

هر كشوري با توجه به موقعيت زيستي آن ظرفيتي در جذب آلاينده‌ها دارد. با افزايش توليد، جمعيت و مصرف مستقيم و غيرمستقيم انرژي‌هاي فسيلي، انتشار آلاينده‌ها از جمله دي‌اكسيد كربن افزايش يافته و اثرات مخربي به محيط زيست وارد مي‌‌نمايد. به­طوريكه موجب عدم تعادل در گازهاي گلخانه‌هاي، گرم‌تر شدن زمين، تغييرات اقليمي و آب هوايي و به خطر افتادن زندگي انسان‌ها و جانداران شده است. بسته به اينكه ‌بخش‌هاي توليدي و خانوارها به چه صورت از كالاها و خدمات و با چه نوع تكنولوژي استفاده نمايند بُعد اثرات مخرب مي‌‌تواند متفاوت باشد. ردپاي بوم شناختي كربن روشي براي سنجش اثر انسان‌ها بر انتشار كربن است. اين پژوهش با هدف سنجش ردپاي كربن خانوارها در تلاش است به اين سؤالات پاسخ دهد: ردپاي بوم شناختي كربن دهك‌هاي خانوارها به تفكيك دهك‌هاي شهري و روستايي چه مقدار است؟ كدام دهك‌ها ردپاي بوم شناختي كربن بيشتري دارند؟ در كل خانوارها چند درصد از كل ردپاي بوم شناختي كربن در كشور را تشكيل مي‌دهند؟ و سرانه ردپاي بوم شناختي كربن هر نفر در هر دهك چقدر است؟ روش بكارگرفته شده مبتني بر ماتريس حسابداري اجتماعي سال1390 مي‌‌باشد. ‌‌يافته‌هاي تحقيق حاكي از آن است كه در سال 1390 كل ردپاي خالص مستقيم و غيرمستقيم كربن در كشور 517 ميليون تن است كه سهم خانوارها 64 درصد و مابقي مربوط به مصرفي نهايي دولت، صادرات و ساير مصارف است. ردپاي خانوارهاي شهري بيشتر از خانوارهاي روستايي و دهك‌هاي بالاي درآمدي بيشتر از ساير دهك‌ها است. دهك دهم شهري 11 برابر دهك اول، دهك دهم روستايي 9 برابر دهك اول و دهك دهم شهري 4 برابر دهك دهم روستايي ردپاي كربن به‌جاي گذاشته‌اند. سرانه ردپاي كربن يك ايراني 4429 كيلوگرم در سال است به‌طوري‌كه يك نفر در دهك اول شهري 1124 كيلوگرم، دهك دهم شهري 17134 كيلوگرم، دهك اول روستايي 965 كيلوگرم و دهك دهم روستايي 9803 كيلوگرم در سال ردپاي كربن به‌جاي مي‌گذارند. با توجه به يافته‌هاي فوق مي‌توان گفت كه افراد با درآمد بيشتر ردپاي كربن بيشتري در اقتصاد ايران از خود به‌جاي مي‌گذارند

Considering its biological situation, each country has a specific carrying capacities to absorb pollutants. Increased production, population, and direct and indirect fossil energy consumption have increased emissions such as carbon dioxide, resulting in destructive effects on the environment such as imbalanced greenhouse gases, global warming, climate changes, and endangering of humans’ and other creatures’ lives. The extent and dimension of the mentioned effects can vary depending on the consumption modus and technique practiced by households and industries. Ecological carbon footprint is a criterion to measure the humans’ impact on carbon emissions. In an attempt to measure the carbon footprint of households, this research seeks to answer the following questions: How much is the carbon footprint of urban and rural household deciles? What deciles create higher carbon footprints? What is the share of households in the country’s total carbon footprint? How big is the carbon footprint per capita in each decile? For this purpose, the Social Accounting Matrix of the year 2011 is used. The empirical results indicate that in 2011, the total net direct and indirect carbon footprint in Iran was 517 million tons, in which the household consumption accounts for 64% and the remaining 36% belongs to the government’s final consumption, export and others. Moreover, carbon footprint of urban households is more than the rural ones and it is elevated in higher income deciles. Carbon footprint of the tenth urban decile is 11 times greater than the first one. For rural deciles, this ratio is 9. Furthermore, carbon footprint of the tenth urban decile is 4 times greater than that of the tenth rural one. An Iranian’s household carbon footprint per capita was found to be about 4429 kg in 2012. Carbon foot print per capita in the first urban decile, the tenth urban decile, first rural decile, and the tenth rural decile is 1,124, 17,134, 965 and 9,803 kg, respectively. The results indicate that people with higher incomes have a greater carbon footprint.