پديد آورندگان :
سپهر، عادل دانشگاه فردوسي مشهد - گروه مديريت مناطق خشك و بياباني , خسروي، عذرا دانشگاه فردوسي مشهد , عبدالله زاده، زهرا دانشگاه فردوسي مشهد
چكيده فارسي :
در اين پژوهش، روابط بين ابعاد فركتال با خصوصيات مورفومتري حوضه هاي آبريز دامنه ي شمالي بينالود مطالعه شده است. هدف مقاله، محاسبه ي ابعاد فركتال حوضه هاي مورد مطالعه و مقايسه ي نتايج آن با خصوصيات مورفومتري آنها و تحليل رفتار فركتالي اين حوضه ها بوده است. در ابتدا رودخانه هاي طرق، گلستان، اسجيل، گلمكان، فريزي و اخلمد در دامنه هاي شمالي بينالود انتخاب و مرز حوضه هاي آبريز آنها با استفاده از عكس هاي هوايي، تصاوير ماهواره اي و نقشه هاي توپوگرافي مشخص شد. سپس شاخص هاي مورفومتري و هيدرولوژي حوضه مانند نسبت انشعاب، طول شبكه هاي رودخانه ، تعداد شبكه ها، مساحت حوضه ها و طول آبراهه ي اصلي هر يك از حوضه ها اندازه گيري و در نهايت بعد فركتال براي هر حوضه محاسبه گرديد. بر اساس محاسبات صورت گرفته، حوضه ي آبريز رودخانه ي اسجيل داراي بيشترين مقدار بعد فركتال، و حوضه ي آبريز رودخانه ي طرق حداقل مقدار عددي بعد فركتال را دارا مي باشد. نتايج حاصل از اين پژوهش مشخص كننده ي روابط معناداري بين ابعاد فركتال حوضه ها، شبكه هاي زهكشي، فرم ها، الگوهاي نهايي و خصوصيات مورفومتري آنها مي باشد. بررسي رابطه ي بين بعد فركتال نسبت انشعاب با مساحت حوضه هاي مورد مطالعه، يك رابطه ي معكوس و منفي را نشان مي دهد، به طوري كه در بين حوضه هاي مورد مطالعه، حوضه ي آبريز اسجيل با كمترين مساحت، داراي بيشترين بعد فركتال انشعاب رودخانه اي و حوضه ي آبريز طرق با بيشترين مساحت، حداقل بعد فركتال انشعاب روخانه اي را نشان مي دهد. همچنين نتايج ضريب همبستگي در سطح اطمينان 95% بين پارامترهاي مورفومتري و ابعاد فركتال انشعاب رودخانه اي و تراكم زهكشي، نشان داد كه بعد فركتال انشعاب رودخانه اي و شكل حوضه، بيشترين ضريب همبستگي را داراست.
چكيده لاتين :
Fractal dimension is a parameter used to indicate the complexity of data. The analysis of fractal dimension of river networks and their basins facilitate the perdition of their behavior in the future. This paper focuses on the relationship between fractal dimensions of basins and the morphometric characteristics of drainage networks. Therefore, through an analysis of fractal dimension of basins and its comparison with morphometric characteristics, the fractal behavior of these basins are investigated. At the first, six rivers including Torough, Golestan, Esjil, Golmakan, Frizi and Akhlamad located in the northern slopes of Binaloud were selected. The boundaries of basins were determined using aerial photos, imagery data, and topographic maps. Then, hydromorphometric and hydrologic parameters such as length of each river network, the number of networks, basin area, the main channel length of each basin and their fractal dimensions were measured. Results showed the basin of Esjil and Torough Rivers indicate highest and lowest fractal dimension respectively. The results also indicated a significant and meaningful relationship between fractal dimensions of basins, drainage networks, forms, final patterns and morphometric characteristics. Moreover, we found an inverse relationship between the fractal dimension and the area of basins under study. Accordingly, Esjil basin with the lowest area (226.79 km) shows the highest river bifurcation fractal dimension of (3.21) while Torogh basin with the greatest basin area (2370.4 km) indicates the lowest river bifurcation fractal dimension (1.74). In this context, a positive relationship was observed between morphometric parameters and fractal dimension of river bifurcation and drainage density, so that the greatest correlation coefficient was found between the fractal dimension of river bifurcation and the shape of the basin (0.939). Furthermore, the highest correlation was between the fractal dimension of drainage density and bifurcation ratio (0.937).
