بررسي تاريخي قاعده نفي عسر و حرج

A Diachronic Review of the Negation of Distress and Constriction Rule

از آن جا كه نفي احكام حرجي به مقتضاي امتنان الهي است، هرگاه شخصي، مشقت انجام چنين احكامي را متحمل گردد، عملش صحيح است به اين معنا كه نفي حكم حرجي از باب رخصت است نه عزيمت. همچنين اين قاعده تكاليفي كه شارع به هيچ وجه راضي به ترك آن نيست مانند جهاد را شامل نمي شود و اين موارد تخصصا خارج از بحثند. اين قاعده در احكام اجتماعي نيز كاربرد دارد كه موارد آن را در دو حيطه احكام خانواده و معاملات مي توان يافت. از موارد كاربرد آن در خانواده مي توان به اين موارد اشاره كرد: جواز اجبار شوهر بر طلاق، سقوط شرطيت اذن پدر در ازدواج باكره رشيده، جواز سقط جنين به علت مشقت مادر، جلوگيري از بارداري به علت عيد و حرج مادر، حضانت مادر، منع زوجه از اشتغال زوج به كاري كه خلاف شئون زوجه است. قاعده كه با حكومت خود بر ادله احكام اوليمقدم مي شود آن است كه هر حكمى كه از طرف شارع تشريع مى‌شود هرگاه مستلزم حرج باشد مرفوع است. البته اين قاعده در محرمات بزرگي كه شارع راضي به انجام آن نيست، جاري نمي شود چرا كه رفع حكم حرجي از باب امتنان بر بندگان است و انداختن مكلف در مفسده، خلاف امتنان است. در حيطه معاملات نيز مي توان به اين موارد اشاره كرد: معافيت معيد از ايفاي دين تا زمان رفع اعسار و مواقعي كه حكم به تخليه مستلزم حرج براى مستأجر باشد به موجب قاعدۀ حكم مزبور نفى مى‌شود

Since the constriction rules are negated or rejected based on Allah's gratefulness or mercy towards his slaves, when a person endures the hardship of performing such rules, their action is correct, meaning that negating the constriction rule is for permission rather than departure. Moreover, this rule does not include a duty such as Jihad (fight in the way of Allah) which the legislator leaves by no way and which is out of the question. This rule also applies to social laws with its applications and instances found in two areas of family and transaction rules. The applications of this rule in the family include: the husband's coercion for divorce, lack of need for father's permission to consent to his virgin daughter's marriage, abortion due to maternal distress, prevention from pregnancy due to mother's constriction, mother's custody, and the wife's prohibiting the husband to have a job which is contrary to the dignity of the wife. According to this rule, any rule passed by the legislator is void whenever it involves constriction. However, this rule does not apply to religiously forbidden acts as this is some kind of gratitude toward people. The application of this rule in transactions also includes the promisor's exemption from accomplishing the promise till the elimination of constriction and the cases where the decision to discharge involves constriction or hardship for the tenant, in which case the decision is negated or ruled out based on the Negation of Distress and Constriction Rule.