مناسبات سياسي- اقتصادي ايران و آلمان در بحبوحه جنگ جهاني دوم با تكيه بر اسناد ايراني

(Iran-Germany Political and Economic Relations in the midst of World War II (Based on Iranian Documents

هر چند كه پيشينة مناسبات ايران و آلمان به دوران قاجار بازمي‌گردد، اما آلمان، در دوران جنگ جهاني اول بود كه توانست نفوذ خود را در ايران گسترش دهد و بر سرنوشت ايران، به خصوص در دو جنگ بين‌الملل مؤثر باشد. در جنگ جهاني دوم، متفقين ايران را با وجود اعلام رسمي بي‌طرفي اشغال كردند و سبب تهاجم آنها، حضور و نفوذ آلماني‌ها در ايران اعلام گرديد. مقالة حاضر با روش توصيفي- تحليلي و با به كارگيري اسناد آرشيوي، در پي پاسخ به اين پرسش است كه چگونه مناسبات ايران و آلمان بهانه اشغال كشور را به دست متفقين داد و منجر به ورود ناخواسته ايران به جنگ گرديد؟ بر اساس يافته هاي پژوهش، نظر مساعد شاه، نخبگان سياسي و ملت ايران به كشور آلمان و اميد به وارد كردن اين نيروي سوم در جهت كاهش قدرت انگليس و شوروي باعث افزايش مناسبات دو كشور گرديد. در جريان جنگ جهاني دوم، تعدادي از آلمان‌ها در ايران در زمينه‌هاي صنعتي، عمراني، تجاري، اداري و نظامي مشغول فعاليت بودند كه اين امر با بزرگ نمايي سفير و وابسته مطبوعاتي انگلستان در تهران، به بهانه‌اي براي اشغال ايران تبديل شد.

The history of Iran-Germany relations dates back to the Qajar era, however, it was during the First World War that Germany managed to expand its influence in the country to the extent that it bore upon Iran’s destiny during the two World Wars. Despite Iran’s declaration of neutrality in the Second World War, the Allied forces occupied the country under the pretext of German presence in Iran. The current article draws upon archived documents and employs descriptive-analytical method to find answers to the question as to how Iran-Germany relations constituted a pretext for the Allies under which they occupied the country and dragged Iran into the War? The research findings suggest that the Shah’s approval of Germany and the political elite and Iranians’ favorable opinion of them in hopes of using Germany as a counterweight to balance out the influence of Britain and Russia contributed to the growth of bilateral relations. The relations grew so strong that on the eve of World War II numerous Germans resided in Iran, which was the reason the Allies invaded and engaged Iran in a War that not only precipitated the transition of political power, but also had severe economic consequences.