تحليل قاعده اقدام در فقه و حقوق مدني ايران

Analysis of the Rule of Action in Iranian Jurisprudence and Civil Law

قاعده اقدام به عنوان قاعده اي مسقط ضمان يا به صورت كامل اثر معاف كنندگي دارد يا بصورت جرئي به عبارت ديگر يا مسقط كامل مسئوليت است يا مسقط جزئي مسئوليت؛ اما اينكه «اقدام» به عنوان يكي از موجبات ضمان واز منابع مسئوليت مدني مورد استناد قرار گيرد، امر جديدي است كه در فقه كمتر به آن توجه شده و شايد بتوان گفت در حقوق موضوعه مورد توجه قرار نگرفته است. همچنين بايد گفت يكي از قواعدي كه در حقوق خصوصي بالاخص در بخش مسئوليت ها مي تواند راهگشا و موثر باشد، قاعده اقدام است. تعهدي كه مفاد ضمان است بيانگر يك رابطه حقوقي بين دو شخص بوده كه متعهد له حق دارد متعهد را به پرداخت مال و يا انجام فعل يا ترك متعهد فيه وادار نمايد. از طرفي در برابر موجبات ضمان عواملي ساقط كننده ضمان بوده كه مي توان به قاعده اقدام اشاره نمود. اين قاعده را از موارد معافيت و عدم تعلّقّ مسئوليت مدني نيز مي دانند. پژوهش حاضر مي كوشد ضمن پرداختن به ابعاد و جايگاه قاعده ي مزبور در گفتمان فقه اسلامي، با رويكردي كاربردي به بررسي و واكاوي برخي از مصاديق امروزي اين قاعده بپردازد و با استناد به آن بسياري از مسائل حقوقي جامعه ي امروزي ضمن بررسي قاعده رضايت زيان ديده مانند موارد عدم تعهد بيمه گر، جرائم مربوط به عدم تاديه ماليات و ... را بيان نمايد.

The Rule of Action is a rule that voids or nullifies liability or leads to complete exemption. In other words, it voids liability either completely or a partially. But that "action" is relied on as one of the causes of liability and a source of civil liability is a new issue that has received little attention in jurisprudence, and it may be said that it has been neglected in substantive law. It should also be said that one of the rules that can be effective and helpful in private law in general and in the area of responsibility in particular is the Rule of Action. The obligation in liability represents a legal relationship between two persons on the basis of which the obligee has the right to make the obligor pay the property, perform an act or omit an act. On the other hand, while some factors bring liability, there are some factors which void or nullify liability, one of which is the Rule of action. This rule is also known as one cause of exemption and non-realization of civil liability. The present research attempts to focus on the dimensions and position of the above-mentioned principle in the Islamic Jurisprudence discourse and use an applied approach to exploring and analyzing some of the current instances of this rule and solve many legal issues of the contemporary society by reliance on it, while examining the Rule of Victim's Consent, such as non-liability of the insurer, offenses related to non-payment of taxes, etc.