پديد آورندگان :
آراسته، مصطفي دانشگاه سمنان , كابلي، حسن دانشگاه سمنان - دانشكده كوير شناسي - گروه مديريت مناطق بياباني , يزداني، محمد دانشگاه سمنان - دانشكده كوير شناسي - گروه بيابان زدايي
كليدواژه :
بارندگي , خشكسالي , هواشناسي , ديمكاري , خراسان رضوي
چكيده فارسي :
پديده خشكسالي صدمات قابل ملاحظه‌اي به بخش كشاورزي به خصوص عملكرد غلات ديم وارد مي‌سازد. در اين پژوهش تأثير عوامل هواشناختي خشكسالي در غالب نمايه‌هاي خشكسالي هواشناسي بر عملكرد گندم و جو ديم و همزماني آن‌ها ارزيابي شد. داده‌هاي 19 ساله (1391-1373) ايستگاه‌هاي هواشناسي استان خراسان رضوي شامل بارندگي، دما، ساعت آفتابي، تبخير و رطوبت نسبي تهيه و پردازش‌هاي لازم صورت گرفت. نمايه‌هاي استاندارد بارش، بارش استاندارد شده، درصد از نرمال و نمايه دهك محاسبه شدند. همچنين عملكرد گندم و جو در سال‌هاي مذكور گردآوري و روابط آماري بين عملكرد و نمايه‌هاي خشكسالي به كمك آزمون‌هاي همبستگي و رگرسيون تحليل گرديد. نتايج نشان داد در سال زراعي 79-78، در ايستگاه‌هاي مشهد، سرخس، سبزوار، گناباد، كاشمر، نيشابور، گلمكان، كمترين مقدار بارندگي ثبت شده و به دنبال آن خشكسالي هواشناسي خيلي شديد و شديد اتفاق افتاده است. كمترين عملكرد گندم و جو ديم در طول دوره مطالعاتي، با انطباق زماني كامل، در همان سال 79-78 ثبت شده است. در سال زراعي 87-86 در ايستگاه‌هاي تربت‌جام، قوچان، تربت‌حيدريه، كمترين مقدار بارندگي و به دنبال آن خشكسالي خيلي شديد و شديد اتفاق افتاده است ولي انطباق با عملكرد گندم و جو ديم نداشت. بر اساس همبستگي بين عملكرد گندم و جو ديم و پارامترهاي هواشناسي نقش بارندگي و رطوبت نسبي از ساير عوامل بيشتر بود.روابط رگرسيوني متغيرهاي اقليمي با عملكرد گندم و جو ديم در اغلب موارد معني‌دار بود. نتايج نشانگر انطباق نسبي خشكسالي كشاورزي با نمايه هاي خشكسالي هواشناسي بود ولي اين انطباق در مناطق با بارش كم، ناچيز بوده است
چكيده لاتين :
The drought causes severe damages to agricultural sector especially rainfed crops production. In this study, the impacts of meteorological drought, in terms of some common indices, on rainfed wheat and barley were assessed. 19 years (1995-2013) weather data including rainfall, temperature, sundial, evaporation and relative humidity of meteorological stations in Khorasan Razavi province, north east of Iran, were collected and examined. Several drought indices namely, The Standardized Z index, Standardized Precipitation Index, Percentage of normal and Deciles were worked out. The statistical relation of both crops’ yield with meteorological data was determined. During the cropping year 2000-2001, Mashhad, Sarakhs, Sabzevar, Gonabad, Kashmar, Nishapur and Golmakan stations, had the lowest amount of rainfall which led to severe and extreme drought. The minimum amount of the crops yield was recorded at the same year. For the rest of stations, i.e. Torbatjam, Ghoochan and Torbat Heydarieh stations, the driest year was 2007-2008 followed by an intense to extreme drought but the lowest yield was not observed in the same year. The most significant variables affecting the yield were found to be rainfall and relative humidity. The relations between yield and meteorological variables were significant in most of the cases. In general, the agricultural and meteorological droughts occurred almost simultaneously, except for the regions with very low rainfall
