اقدام پژوهي مشاركتي: زمينه‌ساز كنش ارتباطي در حوزه‌هاي عمومي‌

Participatory action research: As the provider of communication action in public spheres

اقدام پژوهي يك نوع تحقيق خودتاملي جمعي است كه به‌وسيله مشاركت‌كنندگان در موقعيت‌هاي اجتماعي به‌منظور ارتقا منطق و عدالت عملكردهاي آموزشي يا اجتماعي و نيز درك آنها از اين عملكردها و موقعيت‌هايي كه اين عملكردها در آن انجام مي­ شود، صورت مي­ گيرد. بر اين اساس، كليه افرادي كه مسأله مورد تحقيق به‌طور مستقيم با زندگي آنها در ارتباط است نبايد صرفاً به‌عنوان موضوع تحقيق در نظر گرفته شوند بلكه بايد در كليه مراحل تحقيق نقش فعال داشته باشند. در اين مقاله، ابتدا مباني پاراديمي، ويژگي‌هاي كليدي و مهمترين سنت‌هاي اقدام‌ پژوهي مورد بررسي قرار مي‌گيرد؛ سپس ضمن مطرح كردن نظريه «كنش ارتباطي و حوزه عمومي» يورگن‌هابرماس، پتانسيل اقدام‌ پژوهي در جهت ايجاد كنش ارتباطي در حوزه‌هاي عمومي‌ مورد بحث قرار مي‌گيرد. همچنين با توجه به نظريه تلفيقي وي درباره «زيست جهان و سيستم‌ها» و نقد وي از «سوژه كلان اجتماعي» نگاه عميق‌تري به اقدام‌پژوهي و ويژگي­ هاي آن مي‌شود. براساس نتايج حاصله، اقدام‌ پژوهي، كنشي ارتباطي است كه در ميان شركت‌كنندگان خود يك فضاي عمومي ‌ايجاد مي‌نمايد. فرآيند اقدام‌پژوهي عبارت است از: تحقيقي متقابل به‌ منظور رسيدن به يك توافق بينا ذهني، فهم متقابل يك موقعيت، اجماع غيرجبري در مورد آن‌چه كه بايد انجام شود و نهايتاً رسيدن به معنايي كه نه تنها در نظر خود افراد بلكه در نظر هر فرد منطقي، مشروع باشد (ادّعايي عام). از سويي اقدام‌ پژوهي، به‌دنبال خلق موقعيت‌هايي است كه در آن افراد در كنار يكديگر و با همكاري متقابل بتوانند، به شيوه­ هايي قابل فهم‌تر، حقيقي‌تر و از لحاظ اخلاقي مناسب‌ تر از فهم و عمل موجود در جهان فعلي دست يابند.

Action research is a self-collective type of research conducted by participants in social situations, in order to improve educational or social logic and justice in performance, as well as their understanding of these practices and situations in which these performances are done. Accordingly, all persons that the subject of the research is directly connected with their lives, should not be considered solely as a research topic, but should have active role in all stages of research and involve people as researcher in the study. In this paper, first, the basics of paradigm, key features and most important traditions of the action research are studied, then while bring up the theory "communicative action and public sphere" of Jürgen Habermas, action research potential to create communicative action in public spheres are discussed. Based on the results, action research is a communicative action that creates a public space among its participants. The process of action research is a mutual study in order to reach an intersubjective agreement, mutual understanding of a situation, non-coercive consensus about what should be done, and finally getting a sense that is rational and legitimate not only in the individuals' idea but also in the mind of any rational person (universal claim). Moreover, action research is to create situations in which people can interact with each other and in more understandable ways, truer, and morally better ways achieve the current understanding and practice in the world.