بررسي عملكرد اسانس گونه‌هاي مختلف آويشن در شرايط زراعي متفاوت

Quality and quantity yield of thyme essential oil in different climatic conditions

استفاده از آويشن به‌عنوان گياه خوراكي و ادويه‌اي از زمان‌‌هاي بسيار قديم معمول بوده است. قسمت‌هاي مورد استفاده اين گياه شامل سرشاخه گلدار آن است. اسانس گونه‌هاي مختلف جنس Thymus داراي خواص ضدميكروبي ‌و آنتي‌اكسيداني است. در اين تحقيق 75 جمعيت از گونه‌‌هاي مختلف آويشن در مزارع تحقيقاتي استان‌‌هاي آذربايجان ‌شرقي، اردبيل، اصفهان، خراسان رضوي، زنجان، سمنان، فارس، قم، گلستان، مركزي، همدان، يزد، همچنين همند و آبسرد و باغ گياه‌شناسي ملي ايران ‌كشت شده و عملكرد كمي و كيفي اسانس آنها مورد بررسي و تحقيق قرار گرفتند. اسانس‌‌هاي به‌دست آمده با استفاده از دستگاه‌‌هاي گاز كروماتوگرافي‌ و گاز كروماتوگرافي متصل به طيف‌سنجي جرمي آناليز و تركيب‌هاي شيميايي آنها شناسايي شدند. بازده اسانس‌ جمعيت‌هاي مورد مطالعه كشت شده‌ بر حسب وزن خشك بين 0/15 تا 4/52 بود. در جمعيت‌هاي كشت شده ‌در مزرعه شامل استان‌هاي مختلف بالاترين بازده اسانس سرشاخه گلدار در گونه T. fedtschenkoi كاشته شده در استان گلستان با منشأ آذربايجان غربي به ميزان 52/4 درصد بود. بيشترين درصد تيمول گونه T. transcaspicus با منشأ استان يزد 79/63 درصد و گونه T. daenensis با منشأ بذر لرستان 76/33 درصد بود.‌ بالاترين درصد كارواكرول (86/7 درصد) نيز در گونه T. transcaspicus بود كه در ايستگاه همند و آبسرد كشت شد و بيشترين درصد ژرانيول (77 درصد) هم در گونه T. kotschyanus كاشته شده در استان يزد مشاهده شد. نتايج نشان داد چنانچه كميت (درصد اسانس) مورد توجه باشد، گونه T. fedtschenkoi از آذربايجان غربي ‌و در صورتي‌كه تركيب‌هاي فنلي‌تيمول و كارواكرول مورد نظر باشد، گونه T. transcaspicus از استان يزد جهت كشت انبوه پيشنهاد مي‌شود. اما اگر كموتايپ ژرانيول مورد اهميت باشد، گونه T. kotschyanus از استان كردستان پيشنهاد بهتري است.

The use of thyme as an edible plant and spice has been commonplace since ancient times. Flowering shoots are used in this plant. The essential oil of thymus species has antimicrobial and antioxidant properties. In this study, 75 populations of thymus species were cultivated from the research fields of East Azarbaijan, Ardebil, Isfahan, Khorasan Razavi, Zanjan, Semnan, Fars, Qom, Golestan, Markazi, Homand and Absard, Hamedan, and Yazd as well as National Botanical Garden of Iran. The quality and quantity yield of essential oil was investigated. Chemical compounds of the study essential oils were identified with GC and GC-MS. The essential oil yield of the study populations was calculated to be 0.15%-4.52% (dry weight). The highest essential oil yield (4.52%) was recorded for T. fedtschenkoi of West Azarbaijan origin, cultivated in Golestan province. The highest percentage of thymol (79.63%) was recorded for T. transcaspicus of Yazd origin and T. daenensis of Lorestan origin. The highest percentage of carvacrol (86.7%) was identified in T.transcaspicus cultivated in the HomandAbsard Station. The highest percentage of geraniol (77%) was identified in T.kotschyanus cultivated in Yazd province. Results showed that if the quantity (essential oil percentage) is considered, T. fedtschenkoi from West Azarbaijan province could be recommended for mass cultivation and in the case of thymol and carvacrol, T. transcaspicus from Yazd province is recommended. However, if geraniol is important, T. kotschyanus from Kurdistan could be a better suggestion.