عكس: جلوه‌اي از هنر يا تقليد صرف؟ جايگاه آثار عكاسي در نظام حقوق مالكيت ادبي و هنري

Photography: a manifestation of art or a mere imitation? The status of photographic works in literary and artistic property law system

با اختراع دوربین عكاسی این پرسش مطرح شد و همچنان مطرح است كه «آیا عكس می‌تواند به عنوان یك اثر هنری حمایت شود؟» از طرفی، دوربین ابزاری مكانیكی است كه تأثیر آن در خلق عكس انكاركردنی نیست و همین واقعیت تفاوت اساسی عكس با آثار هنری از قبیل نقاشی است؛ لذا برخی معتقدند عكس تنها واقعیت موجود را نقل می‌كند و فاقد اصالت لازم برای حمایت‌پذیری به‌عنوان اثر هنری است. از طرف دیگر، نمی‌توان نقش عكاس را به‌عنوان كسی كه از دوربین برای خلق عكس بهره می‌برد و از بین گزینه‌های مختلف دست به انتخاب زده و یكی را برمی‌گزیند نادیده گرفت. در نتیجه عده‌ای عكس را حاصل خلاقیت عكاس و واجد اصالت و لذا اثری هنری دانسته‌اند كه باید حمایت شود. نظر اخیر در حقوق بیشتر كشورها و اسناد مهم بین‌المللی مانند كنوانسیون برن پذیرفته شده است. در این مقاله، با روش توصیفی-تحلیلی، نحوۀ حمایت و احراز اصالت عكس و موضوعات مرتبط با آن در حقوق داخلی كشورها و اسناد بین‌المللی بررسی شده است.

With the invention of camera a question arose and is still in place whether photography can be protected as an artistic work? On one hand, camera is a mechanical tool with an undeniable role in the creation of photography and this fact is the main difference between it and other artistic works such as painting. Therefore, some believe that photo quotes only the reality and is void of the originality necessary for being protected as an artistic work. On the other hand, the role of photographer as the one who uses camera to create the photo and makes choices among the available options and selects one may not be ignored. Hence, some consider photo as the result of photographer’s creativity which is original and is an artistic work that must be protected. The latter opinion has been accepted in the law of most countries and important international documents including Berne Convention. In this article, through a descriptive-analytic method, the way to protect photo and determine its originality and related topics have been studied in the national laws and international documents.