نقد و بررسي «اشتراط ضمان در اجاره» در پرتو ديدگاه امام خميني(س)

A Critical Study of Leasing on the Condition of Warrantying the Property by the Lessee, with Special Reference to Imam Khomeini’s Viewpoint

تمام فقيهان در اين مساله اتفاق نظر دارند كه عين مستاجره نزد مستاجر امانت است و در صورت تلف يا عيب عين مستاجره او ضامن نخواهد بود، مگر اينكه افراط يا تفريط كرده باشد. و همانطور كه صاحب جواهر اين نكته را بيان مي‌كند در اين مساله بين فقيهان اجماع وجود دارد. اما در صورتي كه شرط ضمان در عقد اجاره صورت گيرد آيا باز حكم، عدم ضمان مستاجر است يا خير؟ در اينجا ميان فقيهان اختلافي وجود دارد. مشهور بين فقها آن است كه شرط ضمان در اجاره صحيح نيست ولي بعضي از بزرگان همچون سيد مرتضي و محقق اردبيلي و صاحب رياض و همچنين صاحب عروه شرط ضمان در اجاره را هم صحيح دانسته اند. گروهي از اين فقيهان با قياس اجاره به عاريه، شرط ضمان مستاجر را صحيح دانسته و بر اساس «المومنون عند شروطهم» شرط را لازم الاجرا دانسته‌اند. چون در باب عاريه شرط ضمان صحيح دانسته شده است، لكن فقهاي ديگر مي‌گويند: در باب عاريه نيز حكم برخلاف قاعده است و آن نيز به دليل ورود حديث خاصي است وگرنه قياس در مذهب ما جايز نيست. در اين مساله نظر امام هم موافق با صاحب عروه، مخالف مشهور است كه شرط ضمان در اجاره را صحيح دانسته و حكم به صحت شرط ضمان در اجاره مي‌كند. در مقابل محقق خويي و صاحب المستمسك موافق با مشهور بوده و شرط ضمان در عين مستاجره را صحيح نمي‌دانند.

There is a consensus among all jurisprudents that the leased property is a trust accepted by the lessee who retains no obligation towards any partial or total damage to the property, unless the lessee defaults on his obligations stipulated in the lease. There is a consensus among all jurisprudents about this issue as the Author of Jawahir has mentioned. The question that arises is: Is the lessee responsible for warrantying the property if the lease contains the term of warranty? There is no consensus on this issue among jurisprudents. The predominant viewpoint of the jurisprudents is that incorporating the term of warranty into a lease is not correct, but some of them such as Seyed Morteza, Mohaqeq Ardabili, Author of Riyadh, as well as Author of Orwah argue that incorporating the term of warranty into a lease is correct. Some of the jurisprudents compare lease with lending and argue that incorporating the term of warranty by the lessor into the lease is correct. They maintain that according to the principle of “The believers abide by their commitments,” the incorporation of warranty into a lease is correct, because the term of warranty is correct in lending. Other jurisprudents, however, argue that analogy is not allowed in our religion and hence warranty in lending is contrary to the said principle and is based on another tradition (hadith). In this regard, Imam’s viewpoint, like that of the Author of Orwah, is against the predominant viewpoint. He argues that the term of warranty in a lease is correct. On the other hand, Mohaqeq Khoei and the Author of Al-Mustamsik, similar the predominant view, argue that the term of warranty in a lease is not correct.