بررسي تفسير سهروردي و ملاصدرا از نسبت وجودشناختي ماهيت و وجود در فلسفه ابن‌سينا

A Study of Suhrawardi’s and Mulla Sadra’s Interpretations of the Ontological Relationship between Quiddity and Existence in Ibn Sina’s Philosophy

تركيب ممكن الوجود از دوگانه ماهيت و وجود ‌از زمان فارابي تا كنون‌‌ـ مهمترين تفاوت آن با واجب‌الوجود شمرده شده است. وجود نه عين ذات ممكن است، نه جز ذات و نه معلول ذات آن. از اينرو، ممكن الوجود، مركب است از ذات و وجودي كه عارض بر آنست. نخستين تصوير از تركيب وجود و ماهيت را فارابي بنا نهاد؛ تصويري كه تمايز روشني بين ذهن و خارج در آن ديده نميشود. ابن‌سينا نيز هرچند بظاهر همان تصوير را بسط و توسعه داده است، اما نشانه‌هايي از خود بجاي گذاشت كه ميتوانند زمينه عبور از عروض خارجي به عروض تحليلي باشند. مفسران ابن‌سينا از رابطه وجودشناختي وجود و ماهيت از نگاه او، تفسيرهاي متفاوتي ارايه كردند كه شاخصترين آنها دو تفسيريست كه سهروردي و ملاصدرا از آنها حمايت ميكنند. در تفسير مورد حمايت سهروردي، نسبت وجود به ماهيت همانند نسبت ديگر اعراض به موضوعاتشان تلقي شده است و در تفسير ملاصدرا، بر تفاوت اساسي وجود با اعراض ديگر تاكيد شده است. در اين تفسير، نسبت وجود به ماهيت از «ثبوت شي لشي » به «ثبوت الشي » ارتقا يافته و راه بر اشكالات سهروردي بر ابن‌سينا بسته شده است. در اين مقاله، پس از بيان و اثبات پيشفرضهاي نظريه ابن‌سينا، به بيان دو تفسير ياد شده و بررسي آنها پرداخته‌ايم.

Since Farabi’s time, the division of possible beings into quiddity and existence is considered to be the most important difference between them and the Necessary Being. Existence is neither identical with possible essence, nor one of its parts or effects. Accordingly, possible beings consist of essence and existence, which occurs to it. Farabi was the first to propose an idea of the combination of existence and quiddity; an idea which does not clearly discriminate between the subject and the object. Apparently, Ibn Sina expanded the same view; however, there are some traces in his philosophy which can pave the way for moving from external accidence to analytic accidence. Commentators of Ibn Sina have presented different interpretations of his idea of the ontological relationship between existence and quiddity, two of the most important of which are the ones supported by Suhrawardi and Mulla Sadra. In the interpretation favored by Suhrawardi, the relationship between existence and quiddity is similar to any other relationship between accidents and their subjects. However, in Mulla Sadra’s interpretation, the essential difference between existence and other accidents is greatly emphasized. Here, the relationship between existence and quiddity has been promoted from “affirmation of something for something” to the “affirmation of a thing” and, as a result, Suhrawardi’s objections to Ibn Sina are removed. In this paper, after presenting and demonstrating the presuppositions of Ibn Sina’s theory, the author refers to and examines the above-mentioned two interpretations.