تحليل بازتاب جنگ در آثار نقاشي كاظم چليپا براساس نظر پانوفسكي (مطالعه موردي : سه اثر با موضوع و محوريت زن/ مادر)

The Analysis of War Reflections in Kazem Chalipa’s Paintings According to Panofsky Case Study: Three Works on the Theme of Mother/ Woman

كاظم چليپا از اولين هنرمنداني است كه نامش به عنوان نقاش انقلاب در حافظه تاريخ هنر اين مُلك ثبت شده است. وي در دوران دانشجويي در دانشكده هنرهاي زيباي تهران در رشته نقاشي زير نظر اساتيدي همچون هاني بال الخاص به آموختن و كسب تجربه پرداخت. از آنجا كه در خانواده اي مذهبي و هنرمند رشد كرده بود، با ظهور اولين حركت هاي انقلابي به جمع هنرمنداني پيوست كه به هنر متعهد و اجتماعي معتقد بودند و همراه و همگام با آنها به خلق آثاري پرداخت كه تأثيرات خود از جامعه را به شكل هنرمندانه به جامعه برمي گرداند، راهي كه در دوران جنگ و پس از آن ادامه داده است. هدف از انجام اين تحقيق، بررسي بازتاب جنگ در آثار كاظم چليپا با تأكيد بر پيكره زن در آثار وي بود. فرضيه تحقيق عبارت بود از : به نظر مي رسد چليپا در خلق آثار خود با پيكره زن، قصد دارد به نقش اجتماعي زنان در اتفاقات اجتماعي معاصر همچون انقلاب و دفاع مقدس بپردازد. به همين دليل در مقاله حاضر، بعد از نگاهي به آرا و نظرات اين هنرمند در خصوص نقاشي انقلاب و دفاع مقدس، دوازده پرده از آثار وي كه بازتاب جنگ در آنها ديده شد، بررسي شد و سه پرده با محوريت نقش زن/ مادر براي مطالعه عميق تر با تكيه بر روش شناسي آثار هنري اروين پانوفسكي انتخاب شد. روش انجام اين تحقيق، تحليل محتوا و روش گردآوري اطلاعات به شيوه كتابخانه اي و ميداني بود. بررسي ها نشان داد كه چليپا هنرمندي مردم نگار است، وي از نشانه ها و نمادهاي متعددي استفاده كرده كه از ميان آنها مي توان به اينها اشاره كرد : نماد گياهي مثل گل هاي لاله و شقايق و درخت سرو و نخلستان، نماد مذهبي قرآن و پرچم، نماد انقلابي مثل چفيه و پيشان يبند، نماد جنگي مثل تانك و شمشير، نماد حيواني مثل اسب، موش و پرستو در آثارش بهره برده است. ردپاي پررنگ نقاشي قهوه خانه اي در آثار چليپا به خوبي قابل مشاهده است. موضوعاتي كه در پرده هاي چليپا ديده شد عبارت بودند از : شهيد، حضور نيروهاي مردمي، نقش امام خميني (ره) رزمنده، سودجويان زمان جنگ، آواره هاي جنگي، زندگي بعد از جنگ و شهداي مفقودالاثر و البته موضوع بسياري از مهم ترين آثارش، زن/ مادر است. چليپا اين زنان را در سنين مختلف جوان، بزرگسال و ميانه سال تصوير و تلاش كرده تعلق آنها به قوم و منطقه خاص را نشان دهد؛ ضمن اينكه قصد اصلي وي تأكيد بر نقش اجتماعي زن و روحيه حمايت گر وي طي اتفاقات اجتماعي معاصر ايران همچون انقلاب و دفاع مقدس بوده است.

In Iranian art history, Kazem Chalipa is recorded as one of the pioneer Iranian artists who are known as painters of Islamic Revolution. He has been a painting student of Hannibal Alkhas at Tehran University Faculty of Fine Arts and under his supervision he learned and gained experience. Since being grown up in a religious family, with the advent of the revolutionary movements, he joined the artists who believed in committed social art and created works influences by the society. These artists artistically returned to the society the sense they have received from; the path that continued during the years of Iran-Iraq war and then after. In this paper, the artist’s viewpoints about Islamic Revolution and Sacred Defense paintings are discussed. Then, among twelve works of his which have reflections of Iran-Iraq war, three works focusing on the role of women/mother are analyzed. These studies showed that Chalipa is an ethnographer. He uses a variety of symbols. Signs of Ghahve Khaneh (Coffee House) Art can be clearly traced in his works and women/ mothers are the subjects of many of his works. Chalipa has painted them in different ages: young, adult and aged and has tried to depict them with their ethnic garments while his main intention is to emphasize the role of women and their protective spirit and role in contemporary social events, particularly in Islamic Revolution and Sacred Defense.