بررسي، تحليل و نقد استعاره مكنيه در آثار بلاغي

A Critical Review of Implicit Metaphor in Rhetorical Works

ازجمله مسائل درخصوص استعاره كه همواره محل مناقشه بوده، استعاره مكنيه است. در آثار اوليه بلاغي از اين ساختار خبري نيست؛ در مرحله بعد، محققي چون جرجاني به بحث درباره اين موضوع مي‌پردازد، ولي نامي بر آن نمي‌نهد. هم‌زمان با وضع اين اصطلاح، نزاع بر سر درستي آن نيز آغاز شد، عده‌اي استعاره بودن آن را نپذيرفتند، برخي آن را در زمره تشبيه مضمر دانستند، و گروهي هم فقط نظر ديگران را تكرار كردند. عده‌اي هم در دوره معاصر تلاش كرده‌اند با طرح مسئله تشخيص، اختلافات موجود را حل كنند، ولي در نهايت اذعان مي‌نمايند اصطلاح استعاره مكنيه عام‌تر از تشخيص است و شمول بيشتري دارد. در مقاله حاضر ضمن بررسي، تحليل و نقد اين اصطلاح در آثار بلاغي، به ترتيب تاريخي، نشان داده‌ايم پژوهشگران بلاغي بيش از توجه به تعريف استعاره و تمركز بر چگونگي استعاره مكنيه از نظر اصطلاح‌شناختي يا ترمينولوژيك، آن را از نظر لغوي مدنظر داشته‌اند؛ در حالي كه بر مبناي تعريف سكاكي و برخي ديگر از بلاغيون، «استعارگي» اين ساختار پذيرفتني است؛ هرچند نمي‌توانيم قيدهايي مانند «تخييليه» را بپذيريم. همچنين مي‌توان از تشخيص، استعاره تبعيه و جاندارانگاري به‌عنوان شاخه‌هاي اين استعاره ياد كرد، نه جايگزين‌هاي آن

One of the controversial issues related to metaphor is implicit metaphor. There is no evidence of this metaphor in the first rhetorical works. Later, Jurjani discussed this type of metaphor but didn’t give a name to it. Since this term was coined, there were argues whether it is right or not. Some did not accept it as a metaphor; some recognized it as a kind of implicit simile, and some just repeated other’s views. Some researchers tried to solve the issue by considering it a kind of personification. However, they have finally admitted that the implicit metaphor is broader and more inclusive than personification. In addition to studying and reviewing this term chronologically in rhetorical works, in this paper, it is shown that rhetoricians were more interested in lexical aspects of this term rather than the definition of metaphor and focus on the implicit metaphor from a terminological aspect. While based on the definition of Sakkaki and some other rhetoricians, this structure is considered "metaphor", terms such as being “imaginative” can not be accepted. Personification, submerged metaphor, and animism must be recognized as branches of the implicit metaphor, not as alternatives for it.