تعريف عليتي

.

تعريف عليتي نام يكي از تعريف­هاي ممكن از اشياست. هر جا كه قوه شناخت درصدد شناسايي يك شي برحسب واقع برآيد، حاصل شناخت خود را در بهترين وضعيت به صورت تعريفي ارايه مي­دهد كه آن شي را هم از اشياي ديگر متمايز و هم چيستي حقيقي آن را مشخص مي­كند. تعريف عليتي در مرتبه عالي خود، چيستي واقعي معرَّف را با ارايه علت واقعي آن نشان مي­دهد و در مرتبه فروتر، چيستي واقعي معرّف را با ارايه معلول يا اثر واقعي آن به نمايش مي­گذارد. بدين ترتيب، تعريف عليتي يك­سره بر رابطه عليت و معلوليت ميان اشيا تكيه زده است. كشف رابطه­ عليت و معلوليت در ميان اشيا جز از راه فعاليت­هاي تصديقي عقل ممكن نيست. عقل در نيك پيمودن اين فعاليت تصديقي به برهان تكيه مي­زند: قياسي كه از حيث محتوا و صورت مي­تواند عقل را به وضعيت شناخت (مطابق با واقع) يقيني رساند. تبيين عليتي اشيا ، حوادث و فرآيندها در هر علم حقيقي وابسته به ارايه برهان است. در اين مقاله سعي مي­شود تا رابطه تبيين عليتي و تعريف عليتي مشخص شود؛ به­طوري­كه بتوان از هر تبيين عليتي كه حضور آن در همه علوم امري شناخته شده است، يك تعريف عليتي، چه در سطح عالي و چه در سطوح ديگر، فراهم آورد. گستره اين­گونه تعريف، از علوم تجربي طبيعي، انساني، علوم رياضي تا علوم عقلي را زير پوشش قرار مي­دهد