بررسي مقايسه اي نظام مالياتي ايران با اصلاحات مالياتي دهه 1990

The Comparative Study of Iranian Tax System with the Tax Reforms of 1990’s Emphasizing on Aggregate Income Tax

اقتصاد ايران همواره تحت فشار تامين منابع براي مخارج عمومي بوده و داراي سيستم مالياتي است كه موجب اخلال در رفتار عاملان اقتصادي مي شود، لذا انتظار مي رود كه با الگو گرفتن از اصلاحات جهاني ماليات، بتوان سيستم مالياتي كشور را بهبود بخشيد. مخالفان معتقدند كه به دليل فقدان نظام جامع اطلاعات مالياتي، ظرفيت اجرايي پايين سازمان مالياتي و موديان، و ساختار اقتصادي متفاوت از كشورهاي توسعه يافته انجام چنين اصلاحاتي در ايران امكان پذير نيست. اما بايد اذعان كرد كه اقتصاد ايران در آينده نزديك با سه چالش جدي در زمينه تامين اجتماعي، كاهش درآمدهاي مالياتي حاصل از تجارت و رقابت پذيري بين المللي مواجه خواهد شد. براي مقابله با اين چالش ها چاره اي جز گسترش پايه هاي مالياتي و كاهش نرخ هاي ماليات نخواهيم داشت و اين مهم از طريق سيستم ماليات بر مجموع درآمد امكان پذير است. لذا هدف اصلي اين مقاله بررسي مقايسه اي سيستم ماليات بر مجموع درآمد و نسخه هاي تعديل شده آن با سيستم مالياتي ايران است. نتايج نشان مي دهد كه نظام مالياتي ايران بسيار پيچيده بوده و در موارد متعددي اصول و اهداف اصلاحات مالياتي را نقض مي كند. علاوه بر اين فشار مالياتي بالا بر شركت ها، نرخ هاي بالاي تامين اجتماعي و فرار مالياتي گسترده در بخش مشاغل از ويژگي هايي است كه نظام مالياتي ايران را از ساير سيستم هاي مالياتي معمول در جهان متمايز مي سازد. بر اساس نتايج حاصل، بهترين راه براي اصلاح نظام مالياتي كشور انجام رفرم اساسي بر اساس سيستم ماليات بر مجموع درآمد است اما اگر به هر دليلي (مثلاً فراهم نبودن پيش نيازهاي لازم يا عدم اجماع سياسي) چنين كاري مقدور نباشد مي توان با انجام برخي اصلاحات (انجام اصلاحات بر اساس مخارج مالياتي و منافع اقتصادي، ساده سازي سيستم مالياتي، اصلاح تورش در شيوه تامين مالي شركت ها و تعديل ماليات مضاعف، تعيين آستانه معافيت بر اساس فقر نسبي، تعديل آستانه هاي مالياتي؛ استهلاك و كسورات بهره نسبت به تورم، تغيير سيستم اجرايي از ساختار مبتني بر پايه محور به ساختار مبتني بر ماموريت محور، بهبود ادراك عدالت مالياتي، تغيير واحد مالياتي از فرد به خانوار، ارايه سيستم مالياتي بدون نياز به ارايه اظهارنامه مالياتي از طرف موديان) سيستم موجود را بهبود بخشيد.

Iran’s economy has been always under pressure to provide resources for public spending and it is limited by a tax system that causes disruption in the behavior of economic agents; therefore, it is expected that the country’s tax system can be improved via inspiring by the global tax reforms. The opponents argue that the lack of comprehensive tax information system, low administrative capacity of the Tax Agency and taxpayers, and different economic structure of Iran make such reforms impossible in Iran. But it must be emphasized that Iran’s economy will face three major challenges in the field of social security, reduced tax revenues from international trade and competitiveness in the near future. Therefore, expanding the tax bases and lowering the tax rates is necessary in dealing with these challenges, and this is possible through the comprehensive income tax system. The main objective of this study is to investigate and compare the comprehensive income tax system and its adjusted versions with the tax system in Iran. The results show that the Iran’s tax system is very complex and violates the principles and objectives of tax reform in many cases. Furthermore, high tax burden on companies, high rates of social security, and widespread tax evasion in the self-employed section are among the features of the Iranian tax system which apart it from other common tax systems in the world. In order to reform the tax system in Iran, the best method is fundamental reforms based on the comprehensive income tax system, if it is not possible for any reason (the lack of prerequisites or political consensus), we can do some adjustments (reform in a scientific framework based on tax expenditures and economic interests; simplifying the tax system; bias correction in providing corporate finance method and mitigating double taxation ;threshold for exemption based on relative poverty; adjustment of tax threshold, depreciation, and interest deductions for inflation; change of executive system from tax-based structure to functional basis structure; improvement of tax justice perception; change the tax unit from the individual to the family; providing tax system without having to provide tax returns from taxpayers) to improve the existing system.